به رده بندی سنی بازی‌های موبایلی اعتمادی نیست!

بیشتر از هشتاد درصد بازیکنان کشور، بازی‌های رایانه‌ای را با موبایل تجربه می‌کنند. دلایل ساده‌ای هم دارد؛ ارزان است، در دسترس است و موبایل‌ها هم چند کابردی هستند. این بازی‌های موبایلی با بازی‌هایی که ما پدر مادرها تجربه‌اش کردیم، کمی متفاوت است. ما عادت داشتیم بازی را از مغازه‌های خدمات کامپیوتری یا فرهنگی به صورت فیزیکی تهیه کنیم. معمولا روی بسته‌بندی این بازی‌ها هم حداقل سن مجاز برای تجربه بازی، نشان داده می‌شد که توسط سازمان‌های مشخص با روندهای کاری شفاف انجام داده می‌شدند. در ایران بیشتر ESRB آمریکا، PEGI اروپا و اسرا، نظام رده بندی سنی بومی ایران، شناخته شده هستند.

اما الان خبری از این بسته‌بندی‌ها نیست و بازی‌ها بیشتر به شکل دیجیتال عرضه می‌شود. انقدری که کنسول‌های جدید دارای نسخه‌هایی بدون دیسک هستند. بازی‌های موبایلی به طور کامل به صورت دیجیتال و روی فروشگاه‌هایی مثل گوگل پلی، اپ استور، کافه بازار یا مایکت منتشر می‌شوند. البته تعداد زیادی مارکت اپلیکیشن‌های موبایلی وجود دارد اما این موارد، در ایران شناخته شده هستند.

در این باره بخوانید: 

معرفی سیستم رده‌بندی سنی بازی‌های ویدیویی «ESRB»

معرفی سیستم رده‌ بندی سنی بازی‌ های ویدیویی «PEGI»

به همین خاطر، در سال 2013 نظام رده بندی بین‌المللی، مختص انتشار دیجیتال بازی‌ها و نرم‌افزارها در سطح جهان به نام اختصاری آی آرک (IARC) در دسترس قرار گرفت و از همان ابتدا توانست موافقت نظام‌های مختلف رده‌بندی سنی از شرق تا غرب را جلب کند. استورهای مختلفی نیز از خدمات این نظام استفاده می‌کنند. در سال 2015 گوگل پلی نیز به این سامانه پیوست و تاکنون علاوه بر گوگل پلی، پلی استیشن استور، نینتندو شاپ، ماکروسافت استور و اوکولوس استور از این سیستم استفاده می‌کنند.  اکنون آی آرک بیش از یک و نیم میلیارد مخاطب جهانی دارد.

  ‌

این سیستم در پاسخ به مسائل مختلف ایجاد شده بود. بازی‌سازان و توسعه‌دهندگان مجبور بودند برای انتشار بازی‌هایشان روی مارکت‌های مختلف، روندهای مختلف و بعضا طولانی نظام‌های مختلف رده سنی را طی کنند. به علاوه به خاطر انتشار روزانه هزاران هزار محصول جدید، مدت زمان انتظار برای دریافت رده سنی طولانی شده بود و به همین خاطر، برخی از استورها بازی‌ها را بدون رده سنی منتشر می‌کردند که در برخی موارد باعث دردسر شده بود. در چنین شرایطی این سیستم با دریافت تاییدیه از نظام‌های مختلف رده بندی سنی، این امکان را به بازی‌ساز می‌دهد تا با پر کردن یک فرم خود اظهاری، بلافاصله رده سنی مناسب در تمامی نظام‌های طرف قرارداد با آی آرک را دریافت کند.

در چنین حالتی اگر بازی‌ساز گزارشی خلاف واقع عرضه کند، افراد باید آن را به استور و فروشگاهی که بازی را از آن دریافت کردند، گزارش کنند. اگر تعداد زیادی گزارش در مورد به استور برسد، رده سنی را مجدد بررسی کرده و بازی‌ساز را جریمه می‌کند اما سوال اینجاست؛ تا طی شدن این فرایند چند نفر از فرزند ما این بازی را تجربه کردند؟ تجربه بازی Bow masters نشان داد این فرایند اصلا کوتاه نیست. در حالیکه این بازی در برخی استورها +12 و در برخی دیگر +17 رده‌بندی شده بود، این بازی روی گوگل پلی +7 سال عرضه شده بود و تقریبا یکسال طول کشید تا این بازی پردانلود مورد بررسی مجدد قرار بگیرد.

البته امکان درخواست بررسی بیشتر توسط نظام رده بندی سنی وجود دارد اما معمولا چنین اتفاقی نمی‌افتد. بازی‌ساز هم می‌تواند به رده سنی دریافت شده اعتراض داشته باشد که باید مسیری را طی کند.

نکته دیگر که خانواده‌ها باید به آن توجه کنند این است که اپ استور، فروشگاه رسمی گوشی‌های آیفون، سیستم مجزایی دارد که بررسی‌های رندوم ما نشان از کیفیت و دقت ارزیابی‌های این فروشگاه دارد.

در ایران اوضاع متفاوت است و دادن رده سنی صرفا توسط اسرا انجام می‌شود اما در بسیاری از مارکت‌های داخلی، مثل مارکت مایکت یا سیب آپ هیچ نظارتی نیست و هیچ نوع آگاهی مشخصی به منظور راهنمایی کاربران و والدین در زمینه سن متناسب با بازی های منتشر شده، ارائه نمی شود.

کافه بازار تنها مارکتی‌ست که با همکاری بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، بازی‌های موبایلی را بررسی می‌کنند. اما اینجا دو نکته بسیار مهم است. اول اینکه علی رغم تمام تلاش‌های اسرا، سرعت انتشار بازی‌های موبایلی از سرعت بررسی رده‌بندی سنی بیشتر است و بسیاری از بازی‌ها، بدون رده بندی در کافه بازار منتشر می‌شوند. دوم اینکه مشاهده شده است که گاهی بازی‌های با رده سنی بالا منتشر شده ولی ناگهان، به +3 یا 7 کاهش می‌یابد. پیگیری‌های بنده، این نتیجه را داشت که غالبا این موارد به خاطر اختلاف نظر اسرا و کافه بازار اتفاق می‌افتد و در مواردی هم مربوط به اعمال اصلاحات توسط بازی‌ساز است.

اما مساله به همینجا ختم نمی‌شود. این رده‌بندی‌های سنی، محتواهای خود بازی را می‌سنجند. در حالیکه امروزه اکثر بازی‌های موبایلی به صورت رایگان عرضه می‌شوند که درآمدشان از پرداخت درون‌برنامه‌ای و پخش تبلیغات است. این تبلیغات در اکثر موارد به صورت تصادفی و رندوم، بدون توجه به ژانر و رده سنی بازی و شرایط بازیکن پخش می‌شود. در این حالت فرزند ما ممکن است، در حالیکه دارد یک نقاشی می‌کشد، تبلیغات همسریابی برایش پخش شود.

همچنین، هیچکدام از سامانه‌های رده‌بندی سنی، محتوای آنلاین بازی‌ها را بررسی نمی‌کنند و در بهترین حالت صرفا در مورد برخی موارد و امکانات، به خصوص موارد مالی توضیحاتی ارائه می‌کنند. به این توجه نمی‌شود که در همه جای دنیا، حضور در شبکه‌های اجتماعی و دسترسی به اینترنت، محدودیت سنی 11 تا 13 سال دارد و استفاده از بسیاری از این امکانات آنلاین نیاز به آموزش دارد.

مجموعه‌ی موارد بالا که بیشتر توسط والدین گزارش شده بود، دل‌مشغولی‌های زیادی را برای آنها ایجاد کرده است. برای برطرف کردن این نگرانی‌ها کماکان بهترین راه این است که والدین خودشان مدتی بازی را بازی کنند و بعد آن را فرزندشان بدهند. اگر وقت ندارند بهتر است از سامانه‌های توصیفی و دستیار خانواده مانند کدومو یا فهم بازی استفاده کنند. تماشای گیم‌پلی بازی نیز شاید بتواند تا حدودی کمک کننده باشد.

همچنین ما والدین نباید از قدرت خود غافل شویم. به محض دیدن هر گونه مساله و مشکل در این فضا، باید حتما آن را گزارش کنیم و به یکدیگر آگاهی ببخشیم تا بتوانیم فضایی سالم برای فرزندانمان ایجاد کنیم.

به علاوه، مرکز تماس بنیاد ملی با شماره تماس 58129 اختصاص به چنین مشکلاتی دارد. والدین ضمن دریافت مشاوره می توانند مسائلی از این قبیل را هم گزارش کنند.