چرایی ممنوعیت تلویزیون برای کودکان زیر دو سال

تلویزیون یا پرستار بچه؟

امروزه تلویزیون به مرکز ثقل خانه‌ها تبدیل شده است. چیدمان منازل طوری است که تلویزیون در مرکز آن قرار می‌گیرد تا همه به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند. حتما شما هم بحث‌های مربوط به ممنوعیت تلویزیون برای کودکان را شنیده‌اید. اما کودکان نیز در کنار ما هستند و حتما به تماشا خواهند نشست. تلویزیون هم برای آنها برنامه‌های ویژه‌ای دارد. شبکه‌ی پویا که از صبح تا وقت خواب در کنار آنهاست و انواع و اقسام کارتون‌ها، انیمیشن‌ها و برنامه‌ها را برایشان تدارک دیده است.

 از طرفی پدر و مادرهای امروزی هم فرصت چندانی برای گذران وقت در کنار کودکانشان را ندارند. اکثر مادران، شاغل هستند. پدرها هم بیشتر وقت خود را در بیرون از منزل، به دنبال کسب درآمدی برای گذران زندگی، سپری می‌کنند. در این میان، تکلیف کودکان چیست؟ آنها چگونه روزِ خود را شب می‌کنند؟! آسان‌ترین راه، تماشای کارتون است! کودک با علاقه پای تلویزیون می‌نشیند و والدین با خیالی آسوده به انجام کارهای خود، می‌پردازند. اما حتما در مورد مضرات آن شنیده‌اید.

ممنوعیت تلویزیون برای کودکان زیر دو سال

سازمان جهانی بهداشت در سال 2019، طبق دستورالعملی از والدین می‌خواهد که صفحه نمایش را برای کودکان زیر دو سال (ممنوعیت تلویزیون برای کودکان) حذف کنند. برای کودکان زیر 5 سال نیز محدودیت تماشای یک ساعت یا کمتر را اعمال کنند. طبق آخرین بیانیه انجمن اطفال آمریکا نیز، تماشای تلویزیون برای کودکان زیر 2 سال ممنوع است. همینطور طبق دستورالعملی که این انجمن، صادر کرده: «رسانه ها، دارای اثرات بالقوه منفی هستند و هیچ تأثیر مثبت شناخته شده‌ای برای کودکان کمتر از 2 سال ندارند».

در همین ابتدا باید اعتراف کنیم که به قول جاستین رابرتز، یکی از بنیانگذاران سایت Mumsnet، رقابت با فناوری برای والدین سخت است. او می‌گوید: "خیلی خوب است اگر کسی بتواند قفلی اختراع کند که بتواند به طور خودکار همه دستگاه های مختلف در داخل و اطراف خانه را پس از یک زمان مشخص، خاموش کند. تا زمانی که چنین چیزی اختراع نشود، جدال با فناوری، یک نبرد مداوم خواهد بود. نبردی بالاتر از همه چیز"

اما شاید اگر بدانیم که چرا کارشناسان و متخصصین اینقدر اصرار دارند که کودکان از تلویزیون دور باشند، کارمان راحت‌تر شود. سوال اینجاست: علت این ممنوعیت چیست؟

دلیل ممنوعیت تلویزیون برای کودکان چیست؟

نتیجه‌ی بررسی‌های دکتر اریک سیگمن در کتابی که در همین زمینه نوشته است، نشان می‌دهد که تماشای تلویزیون، پس از حدود دو ساعت بی‌تحرکی، خطراتی را برای سلامتی به همراه دارد. این خطرات شامل ایجاد مشکلات قلبی و چاقی مزمن است. طبق گفته او، زمان حیاتی برای رشد مغز، سه سال اولِ زندگی است. در این زمان، کودکان باید با والدین و اطرافیان خود، ارتباط چشم در چشم ایجاد کنند نه با صفحه‌ی نمایش! او می‌گوید که محدود کردن استفاده از رسانه‌های الکترونیکی، موضوعی مشابه بهداشت عمومی است.

تماشای صفحه نمایش در کودکان زیر 5 سال، از نظر سازمان جهانی بهداشت، می‌تواند باعث "تأخیر و نقص در یادگیری" در زمان مدرسه شود.

دکتر دانل فیشر، رئیس بخش اطفال در مرکز بهداشت پراویدنس سنت جان، در مصاحبه با سایت SheKnows می گوید: «تصاویر خیلی سریع روی صفحه نمایش حرکت می‌کنند، خیلی سریع‌تر از آن چیزی که مغز بتواند در سنین پایین آن را پردازش کند.» و اضافه می‌کند که داده‌ها نشان می‌دهند که کودکان زیر ۲ سال از اشیاء ثابت بیشتر یاد می‌گیرند، مانند بازی با اسباب‌بازی‌ها و نگاه کردن به مطالب کتاب. از نظر او این تصاویر به مغز آن‌ها حمله نمی‌کنند اما نگاه کردن به یک صفحه نمایش می‌تواند این کار را انجام دهد.

عادت و اعتیاد به نشتن و تماشا کردن

در همین زمینه، محمود سلطانی، روانشناس و مشاور تربیتی خانواده، نویسنده‌ی کتاب کودک متعادل، در پادکستی که از او منتشر شده می‌گوید:

یکی از مضرات مانیتور، یعنی آن صفحه‌ای که تصویر و صدا را برای ما پخش می‌کند، تلویزیون، گوشی، کامپیوتر یا هرچیز دیگر، اعتیاد است! تلویزیون و اصولا مانیتور به ما دروغ می‌گوید! می‌گوید تو بنشین، حرکت نکن! من دنیا را برایت حرکت می‌دهم! و این نشستن و نگاه کردن به آن، تبدیل به یک نوع عادت می‌شود و بعد اعتیاد! اعتیاد به گوشی بدتر از اعتیاد به تلویزیون است؛ چون ما تلویزیون را نمی‌توانیم همه جا با خودمان ببریم اما گوشی را می‌توانیم. در نتیجه اعتیاد به گوشی شدیدتر است.

 در حالی که بچه‌ها ذهن فعال دارند و مکانیزم ضد عادت. ذهن فعال، کشف، پردازش و ابداع می‌کند. بچه‌ها با ذهن فعال عاشق کشف هستند. به همین دلیل کنجکاوی می‌کنند، به هم می‌ریزند و ما می‌گوییم خرابکارند! نه. آن‌ها دنبال کشف هستند. هرچیزی که برای بچه‌ها، عادی بشود و تبدیل به عادت شود، آن را کنار می‌گذارند. یک اسباب‌بازی تا زمانی که پدیده‌ی تازه‌ای برای کشف دارد، برایشان جذاب است در غیر این صورت، آن را کنار می‌گذارند. بنابراین بچه‌ها عادت نمی‌کنند، ما بزرگترها آن‌ها را وادار می‌کنیم که عادت کنند!

این وادار کردن هم به زور نیست. وقتی که از کودکی، از یکسالگی، برای ساکت کردن، برای زبان‌آموزی، برای اینکه آرام بنشینند آن‌ها را مقابل تصویر قرار می‌دهیم، آن‌ها هم به مرور دچار عادت می‌شوند. تلویزیون سه عامل دارد که بچه‌ها را جذب می‌کند: رنگ، حرکت و صدا. این پدیده باعث می‌شود که آنها بنشینند و این نشستن اصلا مثبت نیست، بلکه منفی است. به این نشستن عادت می‌کنند و در بزرگسالی هم نمی‌توانند دست بردارند. نکته دوم این است که بچه‌ها قبل از تصویر باید عینیت را مشاهده کنند.

ذهن باید با دنیای واقعی رشد کند

یک توپ را در دنیای واقعی و در صفحه تلویزیون تصور کنید. مغز نوزادان به نحوی شکل می گیرد که آنها به تدریج دید سه بعدی پیدا کنند. دنیای تلویزیون و صفحه موبایل دو بعد دارد. در این دنیا، توپ یک دایره مسطح و سایه دار است. اگر یک توپ را روی زمین بیندازید قل می خورد تا زمانی که بایستد. اگر نوزاد شما می خواهد توپ را در دنیای واقعی بگیرد، به سمتش سینه خیز خواهد رفت و دستش را به سمتش چنگ خواهد زد؛ اما در صفحه تلویزیون، توپ ممکن است ناگهان غیب شود یا جایش را به چیزهای دیگر بدهد.

 شما هرگز نمی توانید توپی که در صفحه تلویزیون یا گوشی است را لمس کنید. نوزادان ممکن است به نورهای روشن و حرکت های ویدیو خیره شوند، اما مغزشان نمی تواند این تصاویر عجیبی که می بینند را پردازش کند. دو سال کامل طول می‌کشد تا مغز کودکان به نقطه‌ای برسد که بفهمند علائمی که در تلویزیون می بینند معادل‌هایی در دنیای واقعی دارند .به این دلیل، کودکان تا سن 3سالگی از دنیای واقعی بهتر درس می گیرند تا دنیای صفحات نمایش.

رشد مغزی نباید فست فودی باشد.

دیمیتری کریستاکیس (Dimitri Christakis) نویسنده کتاب «فیل در اتاق نشیمن» می‌گوید: مغز نوزاد از بدو تولد تا ۲ سالگی تا ۳ برابر رشد می‌کند و بزرگ می‌شود و این رشد تنها در پاسخ مستقیم به محرک‌های خارجی و تجربیات در دنیای واقعی اتفاق می‌افتد.

وقتی بچه‌ها جلوی تلویزیون به تماشای صحنه‌های متحرکی که در یک صفحه‌ی بزرگ به نمایش درمی‌آیند بنشیند، شما آن‌ها را از تعامل با خود و محیط اطراف محروم کرده‌اید. در واقع نوزاد نمی‌تواند با اطرافیانش ارتباط برقرار کند و به یادگیری و رشد بپردازد. به جای آن، وقتش را صرف تماشای تصاویری می‌کند که هیچ مفهومی از آن‌ را نمی‌فهمد. می‌توان گفت تلویزیون برای کودکان مثل فست فودها است. هرچند آن‌ها را سیر می‌کند، اما نمی‌تواند مواد مغذی به بدنشان برساند و باعث بروز بیماری نیز می‌شود.

راهکارهای عملی و ساده

حال که متوجه شدیم علت ممنوعیت تلویزیون برای کودکان چیست، این سوال مطرح می‌شود که خب حالا چه کنیم؟ چطور تماشای فرزندان را محدود کنیم و چه جایگزینی برای آن ارائه دهیم؟ در اینجا، سعی کرده‌ایم تا ده راهکار ساده و عملی را بیان کنیم:

1. ساعات محدود و مشخصی از روز را به تماشای تلویزیون اختصاص دهید.
2. تلویزیون را به اتاق خواب بچه‌ها نبرید.
3. جلوی تلویزیون غذا نخورید.
4. بازی‌های مناسبی را طراحی کنید. این بازی‌ها می‌تواند به تنهایی انجام گیرد اما بهتر است بیشتر بازی‌ها، با همراهی والدین باشد. با هم و در کنار هم بازی کنید.
5. در هنگام تماشای تلویزیون، کنارشان باشید تا اگر سوالی یا ابهامی داشتند، برطرف کنید. در همین رابطه مقاله چرا تماشای دسته جمعی تلویزیون بهتر است؟ را مطالعه کنید.
6. تفریحاتی را در بیرون از خانه، برایشان در نظر بگیرید. به ویژه تفریح و گردش در طبیعت.
7. خودتان نیز کمتر تلویزیون ببینید و آگاه باشید که شما الگوی فرزندتان هستید.
8. فعالیت‌های ورزشی و بدنی را در برنامه فرزندانتان قرار دهید.
9. کتاب‌های مورد علاقه و مناسب سن‌شان را تهیه کنید و برایشان بخوانید.
10. نقاشی کشیدن و بازی با رنگ‌ها نیز، فعالیت بسیار جذابی است.

و اما اگر تا امروز کودکتان به تماشای تلویزیون پرداخته، بدانید که محدود کردن بچه‌ها، حرص و ولع را در آنها زیاد می‌کند. در نتیجه طوری رفتار نکنید که به لجبازی کودک منتهی شود. آگاهانه و با احتیاط، کم‌کم و در آرامش، ضمن محدود کردن، جایگزین‌های خوبی را برایشان تدارک ببینید.

منابع:

https://www.theguardian.com/society/2012/oct/09/ban-under-threes-watching-television

https://www.sheknows.com/parenting/articles/1136695/how-bad-is-tv-before-age-2/

https://www.mahmoodsoltani.ir/