گزارش گفتگو: سینمای دوستدار کودک در ایران و جهان

دغدغه‌های زیادی در حوزه سینما و محتوای رسانه‌ای ویژه کودکان (سینمای دوستدار کودک)وجود دارد. اینکه چقدر دغدغه‌های تربیتی و نگاه ویژه به کودک در فیلمسازی و انیمیشن سازی مورد توجه قرار می‌گیرد. اینکه چقدر در فرآیند تولید به دغدغه‌های تربیتی و گروه سنی مخاطب انیمیشن توجه شود یکی از پرسش‌های مهم کارشناسان رسانه و فعالین حوزه تعلیم تربیت بوده است. به بهانه اکران انیمیشن موفق پسر دلفینی در سینماها با آقای همدانی گفتگو کردیم. با تهیه کننده این انیمشن در مورد سینمای دوستدار کودک گفتگو کردیم.

گفتگو با محمد همدانی در مورد سینمای دوستدار کودک

در ابتدای گفتگو آقای همدانی با اشاره به تفاوت ارزیابی انجام شده بعد از ساخت اثر و گروه سنی که اثر برای آن تولید می‌شود گفتند: که یک فیلم سینمایی انیمیشنی وقتی در دنیا تولید می‌شود، وبگاه‌ها و گروه‌هایی هستند که ارزیابی می‌کنند که این برای چه گروه سنی ساخته شده، برای کدام گروه سنی مناسب است و چه گروه سنی، مخاطب هدف هست. چون این دو با هم فرق می‌کند. قاطبه‌ی فیلم‌های سینمایی انیمیشنی که در دنیا، ساخته می‌شوند برای گروه سنی 9 تا 12 سال هستند.

اینها می‌شوند مخاطب هدف که قرار است همه داستان را متوجه می‌شوند.. تصور کنید شما بخواهید یک مدرسه‌ای داشته باشید که هم بچه‌های چهار، پنج ساله داشته باشند، هم یازده، دوازده ساله و بخواهید برای همه‌شان یک برنامه اجرا کنید، می‌بینید که چقدر کار سختی است. اگر داستان خیلی ساده باشد، برای یازده، دوازده ساله‌ها، جذاب نخواهد بود و اگر خیلی پیچیده باشد، برای بچه‌های چهار، پنج ساله قابل درک نخواهد بود.

انیمیشن‌هایی برای 9 تا 12 سال

در اغلب انیمیشن‌ها متن اصلی که نوشته می‌شود برای رده‌ی سنی 9 تا 12 سال است. اساسا در سنین 9 تا 12 سال، بچه‌ها علاقه به دریافت درام دارند، ذهنشان آماده است 90 دقیقه فیلم را دنبال کنند و معما را حل کنند. رده‎‌های سنی پایین‌تر، بیشتر توجهشان به جذابیت‌های بصری و سکانس‌ها خلاصه می‌شود. مثلا سریال‌ها برای سن پایین‌تر، تولید می‌شود و 9 تا 12 سال معمولا سریال انیمیشن را در پلتفرم‌ها دنبال نمی‌کنند. خودشان را بزرگتر می‌بینند و اگر بخواهند سریال ببینند سراغ سریال‌های نوجوانانه می‌روند. مخاطب نوشت افزار، اسباب‌بازی و سریال‌ها و خیلی از تجاری‌سازی‌هایی که به تبع اکران انیمیشن انجام می‌شود، گروه‌های سنی پایین هستند.

وضعیت سینمای دوستدار کودک در ایران

در ادامه با معرفی و بحث در مورد سیستم‌های رده‌بندی مختلف و تلاش برای گرفتن رده بندی سنی پایین‌تر در دنیا این سوال مطرح شد که آیا در ایران هم قبل از تولید فیلم یا انیمیشن عوامل به مساله رده‌بندی سنی توجه می‌کنند؟ آیا می‌توانیم از سینمای کودک یا سینمای دوستدار کودک در ایران حرف بزنیم؟

تهیه‌کننده‌ی پسر دلفینی در پاسخ به این سوال گفتند که: ما حدود دو سال و نیم روی داستان کار کردیم و این زمان دو سال و نیم، یک بخشش مربوط به جدال بنده با آقای خیراندیش بود، به خاطر اینکه می‌خواستم رده‌بندی سنی را پایین نگه دارم. سلیقه‌ی آقای خیراندیش به عنوان کارگردان بیشتر این بود که رده سنی نوجوان باشد، چرا؟ خب وقتی رده سنی نوجوان باشد، ما چند مشکل بزرگ در گیشه پیدا می‌کنیم.

این را من به عنوانِ تهیه کننده مطرح می‌کردم که اینکه ما در داخل، ممکن است به علت نبودِ محتوا برای نوجوان، بتوانیم او را به سینما بکشانیم. اما حتما حداقل در زنجیره ارزشش به مشکل برمی‌خوریم. به خاطر اینکه نوجوان خیلی کمتر مخاطب انیمیشن قرار می‌گیرد. نوجوان، کسر شانش می‌شود که برای انیمیشن به سینما برود، برای همین، من می‌خواستم داستان هدفم برای 6 تا 9 سال قرار بدهیم تا بتواند مخاطب بیشتری را شامل بشود.

مخاطب نیمه دوم بزرگسال است

در نیمه‌ی اول داستان بیشتر سنین پایین ارتباط برقرار می‌کنند و نیمه‌ی دوم بزرگسال. علتش هم این است که در نیمه‌ی دوم یک نبرد داریم، گفتیم اگر این اثر بخواهد جهانی شود، باید واقعی باشد، باید جدی باشد. نکته‌ی دوم این است که ما گره‌گشایی‌ها را داریم. در گره‌گشایی‌ها، هرکسی که فیلم را ببیند متوجه می‌شود که یک پای فیلم در تاریخ است، یک نکات تاریخی دارد. نکاتی دارد که بیننده‌ی امروز با هر ایده و سلیقه‌ای که باشد، با هر سلیقه سیاسی که باشد حتما یک سری نکات تاریخی در ذهنش هست. که شاید جریان خون در رگ‌هایش سریعتر شود و ما نمی‌خواستیم آنها را هم از دست بدهیم یعنی در مورد یک اتفاقات تاریخی حرف می‌زنیم.

سعی کردیم به صورتی باشد که هم مخاطب جهانی راحت بتواند فیلم را ببیند و هیچ ارجاع خارجی نداشته باشد که شما اگر فلان چیز را بدانید، اینجا تغییری در نگاهتان داشته باشد. همه چیز در یک درام و در یک بسته ارائه شود. می‌خواهم بگویم که ما یک سری چیزها را نمی‌خواهیم از دست بدهیم. به طور مثال کمی در مورد پیچیدگی گره‌گشایی صحبت بشود و حق هم دارید. اما این را در نظر بگیرید که ما می‌خواهیم این یک قهرمان ملی باشد.

بحث‌های مختلفی در مورد محتوای انیمیشن و اکران خارجی آن انجام شد که مشروح آن را میتوانید در ویدئوی گفتگو در صفحه اینستاگرام کدومو تماشا کنید.

توصیه به نوجوانان علاقه‌مند به انیمیشن

سوال آخر آقای حق‌پناه از تهیه کننده پسر دلفینی این بود که برای نوجوان‌هایی که علاقه‌مندند فیلم یا انیمیشن‌ساز شوند چه پیشنهادی دارند؟

پاسخ آقای همدانی این بود که  باید حتما پای کار باشند. هرچیزی را که دوست دارند به سمت یادگیری‌اش بروند و بسیار تمرین کنند. جان کلام این است که تلاش و پشتکار همه ماجراست. زمانی که ما مشغول یادگیری انیمیشن بودیم اینترنت دایال‌آپ بود! زمین و زمان را چنگ زدیم! لازم نیست امکانات آنچنانی داشته باشید، اگر باشد خوب است.

اما همین آقای خیراندیش را که من سال 83 دیدم، با یک میز ایستاده و کاغذ و قلم در حال طراحی بودند و من شیفته کارشان شدم. دانشگاه، مدرسه، سخت‌افزار همه اینها می‌توانند ابزارهای لازم باشند ولی اصلا ابزار کافی نیستند! ابزار کافی پشتکار است که با حداقل امکانات می‌توان به آن مفهوم مورد نیاز رسید.

این را بدانید، شاید با 6 ماه تلاش یک سری نرم‌افزار یاد بگیرید، ولی نرم‌افزار مثل همان کاغذ و قلم است، اینکه شما چی بسازید که بیننده از دیدن آن لذت ببرد. احتیاج به یک مهارت دارد که به راحتی به دست نمی‌آید. مهارت با تمرین، پشتکار و تجبره به دست می‌آید. این بخش هنری یا آرتش است. فیلمنامه نویسی که خیلی سختتر هم هست. شما برای اینکه فیلم‌نامه‌نویس انیمیشن شوید باید چند کار را تجربه کنید که کارتان پخته‌تر شود. یعنی صد در صدش مهارت است. پشتکار همان نخ تسبیح زندگی شماست در بخش‌های هنری.

فیلم کامل این گفتگو را می‌توانید در صفحه اینستاگرام کدومو مشاهده کنید.