سپهر پهناور دنیای مجازی

هر پدیده نوظهور، فارغ از ماهیت و مختصاتش، به شکل توامان دارای نتایج و تبعات مثبت و منفی است. در معدود شرایطی، گاه آثار منفی و سوء چنان شاخ و برگ می گیرد و رشد و نمو می کند که بر برکات و نتایج مثبت می چربد و چنان غالب می شود که همه چیز را از صدر تا ذیل تحت تاثیر خود قرار می دهد. به عبارت دیگر، مثبت ها زیر سایه منفی ها قرار گرفته و یکسره مغفول می ماند.

استفاده از فضای مجازی یک شرط دارد و همین شرط اگر رعایت شود کافی است که دیگر فضای مجازی را به عنوان یک مخاطره جدی در نظر نگیریم و آن هم برخورداری کاربر از «سواد رسانه ای» است. او باید بداند که هدف یا اهدافش از انتخاب و ورود به یک رسانه چیست. اصولاً این رسانه چه کمکی به او در زندگی فردی و اجتماعی اش خواهد کرد. کاربر باید این فضا را بشناسد و از کارکردهایش مطلع باشد و تنها پس از کسب این مهارت می تواند با دید باز در سپهر پهناور دنیای مجازی وارد شود. پس بهتر است به جای ترس از مواجه با این فضا و اقدام برای حذف و رد آن، به سمت و سوی آموزش برای چگونگی دفع تهدیدات و بازشناسی آنچه می خواهیم و آنچه نباید دریافت کنیم، حرکت شود.

در دهکده جهانی، هر یک از کشورها به سهم خود در تلاش هستند تا بتوانند با ورود به عرصۀ جدید ارتباطی از رسانه های نوین به نحو کافی بهره ببرند. ابزارهای رسانه ای دیجیتال سهم قابل توجهی از اوقات فراغت خانواده ها و کودکان را به خود اختصاص داده‌اند، این در حالی است که این رسانه های نوین دارای ابعاد مثبت و منفی فراوانی هستند و چنانچه راهنمای صحیحی برای استفاده از این وسایل ارتباطی وجود نداشته باشد، تأثیرات مخربی بر کودکان برجای می‌گذارد و ممکن است مهارت های روانی و حرکتی و کلامی آنها را تحت الشعاع قرار دهد بنابراین توجه به سواد رسانه‌ای در خانواده یعنی مکانی که کودکان در آن اولین اصول زندگی را یاد می‌گیرند، اهمیت بسیاری دارد.

ضرورت توجه والدین به مفهوم سواد رسانه ای

خانواده ها با حجم عظیمی از رسانه ها و کالاهای فرهنگی مواجه اند. توجه ویژه به سواد رسانه ای، به انتخاب و استفاده آگاهانه خانواده ها در مصرف رسانه ها و کالاهای فرهنگی در محیط خانواده کمک می کند و موجب می شود که والدین هر بازی، پویانمایی، رسانه مجازی یا فیلمی را صرفاً به دلیل جذاب و سرگرم کننده بودن برای فرزندان خود خریداری یا در منزل استفاده نکنند و در انتخاب هر رسانه و کالای فرهنگی، هم به میزان سودمندی تربیتی آن و هم به ویژگی های رشدی فرزندان خود توجه کنند.

توجه به این موضوع تاثیر بسزایی در رشد فکری و جسمی و تحصیلی فرزندان دارد، چرا که بی توجهی به این موضوع و استفاده بدون ضابطه کودکان و نوجوانان از رسانه و کالاهای فرهنگی موجب خواهد شد که آسیب های فضای مجازی در کودکان و نوجوانان بیشتر مشاهده شود. آسیب هایی مانند:

1. آسیب های روحی و روانی شدید به دلیل دوستی های نافرجام اینترنتی
2. قرار گرفتن در معرض اطلاعات نامناسب، خشن، مسائل جنسی و نفرت انگیز
3. تشویق به استفاده از الکل، سیگار یا مواد مخدر
4. نقض حریم خصوصی کودکان و نوجوانان توسط مجرمان
5. تحلیل استعدادهای درونی به دلیل از دست رفتن زمان شکوفایی استعدادها، با استفاده نامحدود از اینترنت
6. آسیب های جسمی
7. قمار و شرط بندی
8. گرفتار شدن در دام مجرمین سایبری
9. شبه افکنی در اعتقادات و باورهای مذهبی

هویت زدایی از کاربران و ترویج سبک زندگی غربی

باید به این نکته توجه کنیم که ماهیت و نوع آسیب ها برای دختران و پسران تغییر می کند و متناسب با تفاوت های روحی روانی و جسمی، نگرانی ها و دغدغه ها نیز تغییر می کنند؛ برای مثال، دختران نوجوان آسیب پذیرترین گروه کاربران در برابر دوستی های اینترنتی و افشای اطلاعات خصوصی شان در فضای مجازی هستند و از این جنبه بیشترین خطر متوجه آن ها است. در مقابل، پسران نوجوان در برابر بازی های رایانه ای، مزاحمت اینترنتی و گرفتاری در دام کلاهبرداران و سودجویان آسیب پذیرترند.

 

فضاهای مجازی می تواند فرصت مناسبی برای انتقال دانش و فرهنگ نیز باشد، این فضاها می تواند همانطور که در مسیر مثبت مورد استفاده قرار گیرد مخرب نیز باشد.

    در مورد فرصت های فضای مجازی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. سرعت دریافت اخبار و اطلاعات
2. آموزش و انتقال فرهنگ
3. ارتباط مردم و رهبری
4. کاهش هزینه های اقتصادی و اجتماعی
5. گسترش عدالت رسانه ای
6. گسترش تعاملات و تبادل نظرها با سرعت بالا

فضای مجازی در کنار فرصت آموزش و فرهنگ سازی، بر جنبه سرگرمی نیز استوار است. در بسیاری از کشورها سرگرمی های محیطی ماند شهربازی ها و مراکز تفریحی و استادیوم ها و باغ وحش ها و ... از توسعه بیشتری برخوردار هستند و این بخش از سرگرمی پررنگ تر از سایر بخش هاست اما در برخی کشورها برنامه های مجازی سرگرمی که بیشتر ذیل بازی های رایانه ای و فضاهای فان ایجاد شده در محیط مجازی، این کارکرد را دارند.

توجه به رشد سواد رسانه ای در کودکان و نوجوانان آن ها را قادر خواهد ساخت رسانه و کالای فرهنگی مناسب را بشناسند و پیام های آن را با تفکر انتقادی و فعالانه بررسی و تحلیل کنند تا بتوانند از خود در برابر تبعات مخرب تربیتی و رفتارهای مخاطره آمیز مراقبت کنند.