چگونه با فرزندم درباره انتخابات صحبت کنم؟

دوران انتخابات و بحث‌‌های انتخاباتی می‌‌تواند مملو از تنش باشد و ممکن است سوالاتی در ذهن کودکان به وجود بیاورد که درک آن‌ها برای کودکان مشکل باشد. کودکان در چنین شرایطی شاهد اضطرابی همه‌گیر در سطح کشور هستند و کشور خود را در چنگ گروه‌‌های حزبی می‌‌بینند و ممکن است احساس ناامنی کنند. این دوران می‌تواند برای کودکان اضطراب‌آور باشد و اگر در این شرایط پرهیاهو رها شوند، تغییرات و ترس زیادی در آن‌ها نسبت به جهان اطرافشان به وجود می‌آید که در گذشته وجود نداشته است. بنابراین، ما وظیفه داریم که به آن‌ها کمک کنیم تا ترس و اضطراب خود را از راه‌هایی کنترل کنند که شاید قبلاً مجبور به استفاده از آن روش‌‌ها نبوده‌ایم. در جایگاه والدین و بزرگ‌ترها، بهترین کار این است که نسبت به رفتار صحیح با کودکان در این دوره آگاهی داشته باشیم.

کودکان را از چه سنی در جریان بحث‌‌های سیاسی قرار دهیم؟

مباحث سیاسی ازجمله مسائل «انتزاعی» است که نیاز به تحلیل ذهنی دارد و بهتر از بعد از ده سالگی که کودکان وارد مرحله‌ی تفکّر انتزاعی می‌شوند با مسائل دنیای سیاست آشنا شوند؛ زیرا به اعتقاد «ژان پیاژه»، در این مرحله از رشد، تفکّر کودک بسیار پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر می‌شود.

"مباحث سیاسی ازجمله مسائل «انتزاعی» است که نیاز به تحلیل ذهنی دارد و بهتر از بعد از ده سالگی که کودکان وارد مرحله‌ی تفکّر انتزاعی می‌شوند با مسائل دنیای سیاست آشنا شوند"

کودکان با ورود به این مرحله می‌توانند درمورد مفاهیم انتزاعی و نظری فکر کنند و از منطق استفاده کنند تا راه‌حل‌های خلّاقانه‌ای برای حل مشکلات پدید آورند.  مهارت‌هایی مانند تفکّر منطقی، استدلال قیاسی و برنامه‌ریزی سیستماتیک نیز در این مرحله پدیدار می‌شود. در این سطح، تفکّر به بالاترین درجه‌ی تعادل می‌رسد؛ یعنی علاوه‌بر موارد دیگر، عملیات‌های مختلف ذهنی به نحو تنگاتنگی با یکدیگر ارتباط درونی دارند.

موضوع بحث‌‌های انتخاباتی برای افزایش سواد سیاسی کودکان

مهم‌ترین چیزی که کودکان می‌توانند از این انتخابات به دست بیاورند درک این مسئله است که آن‌ها می خواهند دولت و کشور ما چگونه باشد.  بهتر است در جمع‌‌های خانوادگی برای بالابردن سواد سیاسی کودکان، به‌جای طرح بحث درباره‌ی سیاستمداران و احزاب سیاسی، مکالمه را درمورد ارزش‌ها و تعاریف خود آغاز کنیم. به‌عنوان‌مثال:

• وقتی تصمیم سیاسی می‌گیریم و رأی می‌دهیم، بیشتر به چه چیزی یا چه کسی اهمیت می دهیم؛ خودمان یا خانواده‌ یا همسایه یا...؟ و چه کسی درنهایت کنار گذاشته می‌شود؟
• رأی ما روی محیط‌زیست، مدارس، نسل‌های آینده و... چه تأثیری دارد؟
• دموکراسی چیست و آیا مشخصه‌های آن را در جامعه‌ی خودمان می‌بینیم؟
• هر شخص بیشتر به چه موضوعی اهمیت می‌دهد و چرا؟

آموزش سواد انتقاد رسانه‌‌ای به کودکان

«سواد انتقاد رسانه‌ای» این روزها موضوع مهمی است. دسترسی کودکان به اینترنت بسیار بیشتر از قبل شده است و کودکان باید درمورد فضای مجازی و اخباری که می‌‌شوند مجهّز به سلاحی به نام «سواد انتقاد رسانه‌‌ای» باشند تا بتوانند تاحدودی اخبار کذب را از خبرهای واقعی تشخیص دهند و به هر مطلبی که می‌خوانند اعتماد نکنند و آن را باور نکنند. بهتر است برای پرورش سواد انتقاد رسانه‌‌ای در کودکان، درابتدا به آن‌‌ها آگاهی دهیم که چرا چنین پدیده‌هایی، مانند اخبار جعلی، اتفاق می‌افتد و برای جلوگیری از افتادن در این دام‌‌ها چه کاری می‌توانیم انجام دهیم.

مزایای ورود کودکان به بحث‌‌های انتخاباتی

تربیت فرزندانی با سواد سیاسی  برای آینده‌ی کشور حیاتی است. والدین باید در تربیت کودکان طوری رفتار کنند که کودکان به نوعی از درک و سواد سیاسی برسند تا بتوانند در آینده، تصمیمات سیاسی بالغانه‌‌ای بگیرند. برای نمونه، در شرایطی که تصمیمات صحیح یا غلط دولت‌ها مستقیماً بر زندگی مردم اثر می‌گذارد و دولت نیز با رأی مردم بر سر کار می‌آید، هر جامعه‌ای برای سپردن کار به دولتی مطلوب، به شهروندان مطلّع و آگاه نیاز دارد.

ازطرفی هم مشارکت کودکان در بحث‌‌های انتخاباتی به آن‌ها کمک می‌کند تا خود را به‌عنوان عضوی از جامعه درک کنند و احساس مسئولیت آن‌ها  نسبت به جامعه و مسائل و افراد جامعه بیشتر شود. این پیام به کودکان داده می‌شود که کشور ما درحالِ کاشتن بذرهایی است که در آینده، با تأثیرپذیری از افرادی که روی کار می‌آیند ثمر می‌دهد.

معایب ورود کودکان به بحث‌‌های انتخاباتی

یکی از مسائلی که امسال همه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند دشواری‌‌های کلاس‌‌های آنلاین است. یکی از معایب مجازی‌شدن کلاس‌‌ها این است که دانش‌آموزان تعامل کمتری با هم دارند و فرصت کمتری برای شناخت بهتر یکدیگر، ایجاد اعتماد و انجام گفت‌وگوی محترمانه دارند. همین مسئله چگونگی شرکت دانش‌آموزان در گفت‌وگویی مانند انتخابات را نیز بسیار دشوار کرده است.

یکی از چالش‌‌هایی که با آن مواجه هستیم این است که کودکان تحت تأثیر جو جامعه و سبک گفت‌وگوی سیاسی‌ای که بین افراد می‌‌بینند، بدون اینکه در جامعه یا مدرسه اصول بحث و گفت‌وگو را آموخته باشند و آن را تمرین کرده باشند، وارد بحث‌‌های سیاسی می‌‌شوند. درصورتی‌که بدونِ یک کلاس درس و تمرین مناسب که در آن دانش‌آموزان یکدیگر را بشناسند و معلّم نیز آن‌ها را بشناسد، بحث درمورد رویدادهای سیاسی ممکن است به جدلی کاملاً شخصی تبدیل شود. یعنی ممکن است گاهی ناآگاهانه از ماسک بحث سیاسی برای پوشاندن حرف‌‌هایی که دیگران را می‌رنجاند استفاده ‌‌شود یا در مواردی، بعضی با زبان تند و خشن سیاست امروز، حدود و مرزهای احترام متقابل را بشکنند.

با توجه به شرایط موجود و نبود شرایط یادگیری اصول مباحثه در مدرسه برای کودکان، بهتر است وقتی بحث‌‌های سیاسی درمورد انتخابات در محیط خانواده مطرح می‌‌شود، از همین فرصت برای آموزش به کودکان استفاده کرد. والدین ابتدا باید در ایجاد فضایی که اعتماد، پاسخگویی و احترام را در اولویت خود دارد بکوشند. همچنین باید این درک وجود داشته باشد که طرح برخی از مسائل که کودک برای برخورد با آن‌ها آماده نیست ممکن است سبب بی‌اعتمادی کودک به جامعه و ایجاد اضطراب و نگرانی درباره‌ی آینده شود و حس امنیت او را تهدید کند. پس لازم است برای آرامش کودکان بحث‌‌های سیاسی نگران‌کننده و پیچیده در محیط خانواده یا در حضور کودکان مطرح نشود.

واکنش مناسب والدین پس از اعلام نتیجه‌ی انتخابات

نکته‌‌ای که نباید از آن غافل شد واکنش ما بعد از اعلام نتایج انتخابات است. کودکان ممکن است پس از اعلام نتیجه‌‌ی انتخابات احساس موفقیت یا شکست کنند. پس باید مراقب احساسات آن‌ها باشیم و واکنش ما بهگونه‌‌ای باشد که به کودکان القا کنیم فارغ از نتیجه و فارغ از بحث‌‌های مربوط به حزب‌‌های سیاسی، با توجه به شرایط موجود، درادامه چگونه می‌توانیم بهترین کمک را به جامعه برای رشد و پیشرفت داشته باشیم.