بازیهای دیجیتال، یک رسانه هستند و استفاده از آنها مثل سایر رسانههای جدید از قبیل اینترنت، تلویزیون و ... به واسطه یک دستگاه الکترونیک ممکن میشود که بخشهای مختلفی از بدن ما را درگیر خود میکند. استفاده نامناسب از ابزارهای بازی دیجیتال باعث به وجود آمدن نگرانیهایی در مورد سلامت بازیکنان شده است. مخصوصا که معمولا این آسیبها به سرعت خود را نشان نمیدهند و در بلند مدت ظهور میکنند و این باعث غفلت افراد و توجه به سلامتیشان میشود. به ویژه استریمرها و بازیکنان ورزشکار بیشتر در معرض چنین خطراتی هستند. در ادامه سعی میکنیم با محوریت اندامی که هنگام بازیکردن درگیر هستند، توصیههای عملی کنیم. با انجام این توصیهها، حین یا بعد از بازی کردن، بازیکن دچار عوارض کمتری میشود.
نکتهای که در ابتدا باید به آن توجه کرد این است که بازیکنان هنگام بازی، غرق در دنیای بازی میشوند و در ابتدای کار، اطرافیان باید با دادن تذکرهایی در مورد زمان انجام نرمشها، به بازیکن کمک کنند تا به این نرمشها عادت کند. فاصله بین نوبت بین بازیها، زمان خوبی برای انجام این نرمشهاست.
چشم
- بدون اینکه گردن حرکت کند، 10 بار بالا و پایین و 10 بار چپ و راست را نگاه کنند.
- چشمان را بسته و لحظاتی کف دست را روی آن قرار دهند. دستها را فشار ندهند و حداقلالمقدور دستها تمیز باشد. هدف ایجاد فضایی تاریک برای آرامش چشمان است.
- پلک زدن فراموش نشود! پلک زدن از خشکی چشم و آلوده شدن چشم جلوگیری میکند.
- هر 20 دقیقه چشم خود را 20 ثانیه از بازی بردارند و به دورترین جای اتاق که بهتر است رنگ ملایم و یکدستی داشته باشد، نگاه کنند.
- 10 تا 15 ثانیه به یک جسم دور از خودشان نگاه کنند. سپس چشمان را 10 تا 15 ثانیه بسته و دوباره باز کنند و به آن جسم نگاه کنند. این تمرین مانع از اختلال در قوهی فوکوس چشم میشود.
- رو به روی مانیتور و صفحهی نمایش باشند. از پاین یا بالا یا طرفین به صفحهی نمایشگر خیره نشوند.
- فاصله چشم با تلفن همراه حداقل باید 30 سانتی متر باشد. فاصله بین چشم تا مانیتور نیز باید به حدی باشد که اگر فرد دستش را دراز کرد، کف دست به صفحهی مانیتور نرسد. در مورد تلویزیون با توجه به تفاوت ابعاد آن، فاصلههای متفاوتی پیشنهاد شده است. بین یک و نیم تا سه متر، حداقل فاصله پیشنهادی ست.
- بهتر است نور، مخصوصا نور خورشید به صفحهی نمایشگر نتابد.
بیشتر بخوانید: چگونه عادتهای اشتباه فرزندمان در مواجهه با بازی های دیجیتال را اصلاح کنیم؟
ستون فقرات و کمر
- بازیکن خود را جمع نکند و جمع ننشیند. این یکی از شایعترین آسیبها هنگام بازی با موبایل و کنسولهاست.
- بازیکن باید به ازای هر نوبت بازی یا 15 دقیقه از جا بلند شود و دقایقی نرمشهای کششی انجام دهد.
- صاف بنشیند و از صندلی استفاده کند که پشتی و تکیهگاه داشته باشد. پشتی که گودی کمر و حالت عادی کمر را حفظ کند.
- بهتر است زیر پا، چیزی وجود داشت باشد تا پا آویزان نباشد و زاویه 90 درجه زانو حفظ شود.
دست
- حداقل بعد از بازی، بازیکن دستان خود را با آب گرم شسته و مفاصل خود را ماساژ دهد.
- قلنج نگیرند! معمولا افراد با شکستن قلنج حس بهتری دارند در حالیکه این حرکت تبدیل به یک عادت شود، آسیب جدی به مفاصل وارد میکند و باید از آن پرهیز شود.
- بازیکن، مشت خود را به آرامی باز و بسته کند.
- دستان را از مچ شل کرده و 10 تا 15 ثانیه بلرزاند.
- از آنجایی که گوشی، دستهی بازی و کیبرد به شدت آلوده هستند، بازیکن حتما باید بعد از بازی، قبل از تماس با چشم و قبل از غذا خوردن دستان خود را بشوید.
- عادت افراد مختلف از جمله بازیکنانی که با رایانه بازی میکنند، این است که برای حرکت موس (موشواره) دست خود را از مچ حرکت میدهند که به خاطر استمرار داشتن این عادت، آسیبهای فراوانی به مچ وارد میکند. موس را از مچ حرکت ندهید. تمام دست را حرکت دهید.
- پا (زانو) و آرنج را در حالت 90 درجه قرار دهید. بهتر است صندلی تان جا برای قرار دادن آرنج داشته باشد و مخصوصا اگر با رایانه کار میکنید، یک زیرپایی قرار دهید، تا پاهایتان حس آسودهتری داشته باشند.
شانه و گردن
- اگر بازیکن با گوشی، تبلت یا نینتندو سوئیچ بازی می کند، گردن را روی آن خم نکند. بسته به زاویهی که گردن دارد، از 12 تا 27 کیلوگرم فشار تحمل میکند که باعث ایجاد بیماری به اسم گردن پیامکی شده است. خم ماندن گردن را جدی بگیرید.
- شانهها را، در همان حالت نشسته به آرامی بالا بیاندازند و حرکت دهند.
- بدن را ثابت نگه دارد و گردن را به جهتهای چهارگانه خم کند ولی خیلی فشار نیاورد. در هر جهت 15 تا 30 ثانیه نگه دارد.
همانطور که دیدید، این تمرینها تمرینهای کوتاهی هستند که در زمان بارگذاری بازی و سایر زمانهای کمی که بازیکنان در دنیای بازی به دست میآورند، قابل انجام است اما نیاز به تذکر و یادآوری دارد. به همین خاطر از خانوادهها خواهش میکنیم، در این مورد با فرزندان خود گفت و گو کنند، با آنها قرارهایی در این مورد بگذارند و در ابتدای راه، با تذکرات ملایم و مهربانانهیشان، به آنها کمک کنند تا به این نرمشها عادت کنند.
محسن رزاقی
محسن رزاقی، مدیر بخش بازیهای دیجیتال سامانۀ کدومو است و این همۀ مسئولیتی نیست که به دوش دارد. محسن کارشناس ارشد جامعهشناسیست، به معلمی، مطالعات رسانهها و سواد رسانهای علاقمند است؛ اما بیشتر از خیلی چیزها، مطالعات و تحقیقات بازیهای دیجیتال زندگیاش را رنگ و بو بخشیده. داستان این دغدغه را اگر از خود محسن بپرسیم میگوید:« بچه که بودم، روزی یک بازی چنان آشفتهام کرد که آغوش مادرم، پناه لرزههایم شد و شربت آب قند و گلاب جان میکَند تا آرامم کند. بزرگتر که شدم، دیدم آنچه که ما در دبیرستان و دانشگاه خواندیم، زرورقپیچ شده و در «بازیها» دیده میشود. در حالی که شاگردان من وقت زیادی صرف این بازیها میکنند و محتوای تحریف شدهای را دریافت میکنند. خانوادهها از همه جا بیخبر، به حساب اینکه «بازیه دیگه!» بیخیال رابطهای موثرتر با فرزندان هستند.»
محسن رزاقی غیر از تدریس در مدارس سمپاد، با معاونت فرهنگی بنیاد ملی بازیهای رایانهای هم برای ارزیابی بازی و نوشتن پژوهش و تولیدات چند رسانهای همکاری میکند. محسن مورد مشورت خیلی از مجموعهها و نهادهایی است که در حوزۀ بازیهای دیجیتال کاری میخواهند انجام دهند.
تماشای درد خانوادهها و نوجوانان برای محسن ممکن نیست و دوست دارد وسط میدان باشد. برای همین در مدارس فراتر از کلاسهای درس برای آنها وقت میگذارد و گفته که «همیشه در زنگهای تفریح و بعد از جلسات دیدار با اولیا، من مشغول جواب دادن به سوالات آنها هستم.»
بازیهای مورد علاقۀ محسن بازیهای مکس پین، واچ داگز، هورایزن (Horizon zero down) و ظهور تمدنها هستند و کتابهای جهانی شدن و رسانه، مخصوصا نظریات کاستلز و گیدنز برایش جذاب هستند.
محسن نگاه علمی به ارزیابی بازیهای دیجیتال دارد و جنبۀ پژوهشی آن را لازمۀ انجام هرکاری میداند تا اتفاقا هم دسترسی به نقاط مثبت این بازیها داشته باشیم هم منفی. بااینحال نسبت به غفلت دانشگاهیهای ما گلهمند است و گفته « متاسفانه در حالی که در کشورهایی مثل انگلستان، رشتههایی مثل مطالعات بازیهای دیجیتال وجود دارند، در کشور ما مسئولین، بازی را بازی پنداشته و اساتید دانشگاهی هم پرداختن به این مسائل را دون شان خود میدانند و والدین و مربیهای تربیتی رها شدند و هیچ دستاویز محکمی ندارند.»
همۀ اینها را گفتیم؛ اما جذاب اینکه محسن در صفحات شخصی خودش هم مرجع خانوادههاست.
به نظرم مهمترینشون انتخاب خود بازیه اینکه بعدش قراره چی یادبگیریم چه مزایا و چه فوایدی برامون داره زمانشو تعیین کنیم مدت بازی رو برای خودمون معین کنیم و طبق برنامه ریری پیش بریم ذهن و بدن ما ارزشش خیلی خیلی بیشتره برای همین باید بدونیم چی داریم به مغزمون میدیم و چی قراره بعدش بهمون اضافه بشه