چرا فرزندان ما از فیلم‌ها و انیمیشن‌ها می‌ترسند؟

شاید شما هم ترس و نگرانی کودکان را هنگام تماشای یک انیمیشن دیده باشید، یا حتی کودکانتان پس از تماشای یک فیلم یا انیمیشن، ترس‌های طولانی مدت یا کابوس های شبانه را تجربه کرده باشند.

چرا کودکان ما حتی از دنیاهای کارتونی می‌ترسند؟

در واقع به جز انیمیشن‌هایی که در ژانر ترسناک ساخته می‌شوند و سکانس‌های زیادی از تاریکی را همراه با موسیقی دلهره‌آور نمایش می‌دهند، سایر انیمیشن‌ها نیز، لحظاتی از به خطر افتادن شخصیت‌ها، آسیب دیدن قهرمان داستان، مورد تمسخر قرار گرفتن چهره‌های کودک یا از دست دادن مادر و پدر را به نمایش می‌گذارند. کودکان ما، با روحیه همدلانه‌ای که دارند، ترس و اضطراب شخصیت‌ها را در خود احساس می‌کنند و نگران آسیب‌هایی می‌شوند که ممکن است خودشان را تهدید کند.

اصلا چرا انیمیشن‌های کودکانه باید ترسناک باشند؟

تقابل خیر و شر یک خط داستانی به قدمت تاریخ است و نمایش شر همیشه چیز بدی نیست. به گفته بنیاد رسانه کودکان (Children’s Media Foundation) ، قرار گرفتن در معرض محتوای ملایم ترسناک پایه‌ای، برای درک این نکته است که اتفاقات بد در زندگی می تواند رخ دهد و با بزرگتر شدن، کودکان برای مسائل بیشتری آماده می شوند.

نوع ترس کودکان ما از انیمیشن‌ها در سنین مختلف می‌تواند متفاوت باشد:

باید در نظر گرفت که ویژگی‌ها و روحیه کودکان با یکدیگر متفاوت است. ممکن است محتوایی که یک کودک را به شدت دچار وحشت می‌کند، برای کودکی دیگر فقط هیجان‌انگیز باشد. یک ماده شیمایی به نام دوپامین هنگام ترس توسط مغز ترشح شده و باعث می‌شود افراد احساس بهتری پیدا کنند. به نظر می رسد برخی از افراد بیشتر از دیگران از آن تاثیر می پذیرند. اما به جز وضعیت جسمی، روحیه و جنسیت، یکی از مهمترین عواملی که نوع و میزان ترس کودکان را تعین می‌کند، سن آنان است:

• کودکان 2-4 ساله:

از آنجا که آنها هنوز قادر به تشخیص واقعیت از خیال نیستند ، جادوگران ، ارواح و هیولاها (حتی نسخه های کارتونی که برای بچه های بزرگتر جالب خواهد بود) می توانند برای آنها بسیار ترسناک باشند.

همچنین حرکات و دگرگونی های ناگهانی یا عجیب، واکنش های شدیدی را از کودکان خردسال به دنبال دارد: به عنوان مثال تغییراتی مانند تبدیل شدن بروس بنر به هالک ، ممکن است بسیار ترسناک باشد.

• کودکان 5-7 ساله:

در این سن هنوز کودکان ترس از تصاویر و اتفاقات ترسناک را تجربه می‌کنند؛ اما آن‌ها شروع به آگاهی از تفاوت بین خیال و واقعیت کرده‌اند. كودكان پنج تا هفت ساله از تماشای صحنه‌های خشونت آمیز وحشت می‌کنند. یکی از موارد ترسناک برای این سن، تماشای جدایی از والدین است که می‌تواند آنها را به شدت نگران کند. همچنین نمایش تغییر رویه چهره‌های مثبت داستان و تبدیل شدن آنها به چهره های منفی، باعث از بین رفتن اعتماد در کودکان و ایجاد نگرانی در آنان خواهد شد.

• کودکان 8-9 ساله:

کودکان در این سن به دنبال محتواهای ترسناک هستند؛ اما هنوز هم ممکن است از تماشای برخی وقایع به‌ویژه صحنه‌هایی که آن‌ها را نسبت به ضعف‌ها و آسیب پذیری های خود آگاه می‌کند، بترسند. صحنه‌های حساسی که عواطف کودکان را تحریک می‌کند، مانند از دست دادن والدین یا جدایی آن‌ها، بر کودکان اثرگذار خواهد بود.

• كودكان 10-12 ساله:

در دوره پیش از نوجوانی احتمال ترسیدن توسط تصاویر ترسناک یا موجودات خیالی بسیار كمتر است. در عوض، ترس این رده سنی به خطرات زندگی واقعی مانند جراحت و مرگ مربوط می‌شود. کودکان در این گروه سنی بیشتر از امنیت شخصی خود و همچنین سلامتی عزیزانشان می‌ترسند؛ بنابراین تصاویر رسانه‌ای کودکان یا والدینِ در معرض خطر، می‌توانند بسیار ناراحت کننده باشند. کودکان در این سن نیز شروع به استفاده از رسانه‌های مختص بزرگسالان می‌کنند، بنابراین نمایش‌های تلویزیونی و اخبار می‌توانند ترس آن‌ها را تقویت کنند. یکی از موارد ترسناک برای این سن، تحقیر، نادیده گرفته شدن در خانواده یا طرد شدن از گروه دوستی است.

• نوجوانان:

نوجوانان بسیاری از ترس‌های مشابه با کودکان ۹-۱۲ ساله دارند و همچنین شروع به تجربه برخی ترس‌های بزرگسالان نیز کرده‌اند که می‌تواند شامل ترس از خجالت یا استرالیسم (محروم شدن از حقوق اجتماعی) و همچنین ترس از فجایع گسترده مانند بلایای طبیعی و جنگ باشد. نوجوانان و بزرگسالان که بزرگترین مخاطبان رسانه‌ها هستند، ممکن است آنچه را که «سندرم دنیای کثیف» نامیده می‌شود ، تجربه کنند که منجر به ترس بیشتر از جرم و عدم اعتماد به دیگران می‌شود.

با ترس فرزندانمان چه کنیم؟

1. ابتدا کمی درباره فیلم تحقیق کنید:

قبل از این‌که فیلم یا انیمیشن را برای کودکتان پخش کنید، با مراجعه به «سامانه‌های هدایت مصرف» که برای کمک به والدین در انتخاب‌های هوشمندانه‌تر رسانه‌ای است، رتبه بندی‌ها و خلاصه فیلم های کودکان را بررسی کنید. با توجه به شناختی که از روحیه فرزند خود دارید، برای انتخاب محصول تصمیم بگیرید.

2. به ترس کودکان احترام بگذارید:

ترس کودکان را مسخره نکنید و حتی از گفتن جملاتی مانند: «این که ترسناک نیست!» یا «شجاع باش!» خودداری کنید. بچه‌ها با شنید این عبارات ممکن است تصور كنند كه احساسات آن‌ها صحیح نیست یا مشكلی در عکس‌العمل آن‌ها وجود دارد و این می‌تواند اعتماد به نفس آن‌ها را به سرعت پایین بیاورد. همچنین ممکن است کودکان تصمیم بگیرند احساساتشان را از شما پنهان کنند.

سعی کنید با احساست او همدلی کنید. به او فرصت دهید تا در مورد فیلم علنی بحث کند. از او بپرسید چه نظری در این باره داشت و چه احساسی در او ایجاد کرد. می‌توانید با تأیید دیدگاه آن‌ها و ارائه یک راه حل سریع، به فرزندتان نشان دهید که با او همدلی می‌کنید: «حق با توست، کمی ترسناک بود. می‌توانیم آن را خاموش کرده و اگر می‌خواهی، بعداً آن را تماشا کنیم!»

3. ترس‌های کودکی آنها را بشناسید و آنها را در نظر بگیرید:

اگر کودک شما یک کابوس تکرارشونده یا ترس خاصی دارد و یا تجربه اتفاق ناراحت‌کننده‌ای را داشته است، به حساسیت او توجه کنید و از نمایش فیلم‌هایی با این مضامین خودداری کنید. به عنوان مثال، اگر فرزند شما مرگ حیوان خانگی را تجربه کرده است، انیمیشن دنیای شارلوت را برای بعداً نگه دارید. با گذشت زمان، کودکان آمادگی لازم را پیدا خواهند کرد و حتی شما می‌توانید پیش از فیلم یک گفتگو با فرزندانتان ترتیب دهید تا به آن‌ها در پردازش این تجربه زندگی کمک کنید.

4. الگوهایی از شجاعت را به کودکان نشان دهید:

انیمیشن‌هایی را انتخاب کنید که دارای قهرمانانی با اعتماد به نفس بالا هستند و می‌توانند بر ترس خود غلبه کنند. تحقیقات نشان داده است که شخصیت‌های اصلی با اعتماد به نفس، به کودکان اجازه می‌دهند به جای ترسیدن، هیجان‌زده شوند. (مانند انیمیشن «اسکوبی دوو»، زیرا در حالی که برخی از شخصیت‌ها دچار ترس می‌شوند، شخصیت‌های اصلی، با شجاعت با مسائل روبرو می‌شوند)

5. در تماشای اثر، کودکان را همراهی کنید:

هنگام تماشای فیلم یا انیمیشن، کودک خود را همراهی کنید. پیش از وقوع اتفاقات مهم، به آن‌ها بگویید که مسئله دشواری قرار است رخ دهد و سپس در مورد محتوای آن، با فرزند خود گفتگو کنید. به او کمک کنید تا هرگونه ترس یا نگرانی را از بین ببرد. نگران خراب کردن فیلم هم نباشید، کودکان خردسال معمولا دوست دارند بارها و بارها یک فیلم را تماشا کنند، پس ناراحت نخواهند شد. اگر تشخیص دادید که کودکتان با دیدن صحنه‌ای دچار نگرانی شده است، می‌توانید با گرفتن دست او یا در آغوش گرفتن کودک، همراهی خود را به آن‌ها یادآوری کرده و احساس بهتری به کودکان منتقل کنید.

6. از فیلم های سه بعدی برای کودکان کم سن‌تر خودداری کنید:

 درست است که تصاویر سه بعدی، فیلم را واقعی‌تر جلوه می‌دهند؛ اما برای کودکان زیر پنج سال، که هنوز تفاوت واقعیت و خیال را به درستی تشخیص نمی‌دهند، فیلم سه‌بعدی می‌تواند به یک فشار حسی ترسناک تبدیل شود.

7. از مکانیزم‌های مقابله‌ای جسمی استفاده کنید:

مکانیسم‌های مقابله‌ای جسمی، از روش‌های موثر برای عبور از صحنه‌ای ترسناک برای کودکان خردسال است. موسیقی یکی از مهمترین ابزار ایجاد ترس و دلهره در محصولات رسانه‌ای است. جلوگیری از شنیدن موسیقی ترسناک و صداهای ناگهانی، می‌تواند بار حسی را که ممکن است باعث اضطراب شود کاهش دهد. تماشای محصولات رسانه‌ای در فضای تاریک نیز می‌تواند ترس بیشتری ایجاد کند؛ پس با تنظیم نور فضا، ضمن جلوگیری از آسیب رسیدن به چشمان فرزندتان، از ایجاد حس ترس در کودکان جلوگیری کنید. اگر چیزی کودکان را دچار ترس زیادی می‌کند، بهتر است آن را خاموش کنید.

8. کودکان را برای مقابله با اتفاقات ترسناک آماده کنید:

اگر كودكان با تماشای یک محصول، ترس خاصی مانند ترس از غرق شدن یا وقوع زلزله پیدا كردند، به آن‌ها دستورالعمل‌های ایمنی بدهید یا آن‌ها را در دروسی ثبت نام كنید تا مهارت لازم در برابر اینگونه اتفاقات را یاد بگیرند. این امر نه تنها به کودکان اعتماد به نفس می‌دهد تا زندگی روزمره خود را بدون از دست دادن فرصت‌ها سپری کنند، بلکه به آگاهی بیشتر و افزایش مهارتشان نیز کمک می‌کند.

9. یک گفتگوی منطقی ترتیب دهید:

هنگامی که وقوع فاجعه یا حادثه‌ای نمایش داده می‌شود، مهم است که در مورد این وقایع با فرزندان خود صحبت کنید. توضیح دادن ترس برای کودکان بزرگتر، بهتر جواب می‌دهد. یک توضیح ساده مانند «بیشتر مارها سمی نیستند» یا «منطقه ما هرگز گردباد شدیدی نداشته است» می‌تواند کمک زیادی بکند.

10. از انیمیشن‌های کمدی کمک بگیرید:

اگر فرزند شما با تماشای یک اثر ترسناک، از موجوداتی مانند دراکولا یا هیولاها ترسیده است، می‌توانید از محصولاتی استفاده کنید که زندگی اینگونه موجودات را بصورت کمدی به نمایش می‌گذارد. به عنوان مثال، تماشای «هتل ترانسیلوانیا» یا «کارخانۀ هیولاها» باعث می‌شود کودکان با خون‌آشام‌های مهربان و هیولاهای نازک‌دل آشنا شوند و چهره‌های خشن و ترسناکی از این موجودات در ذهنشان داشته‌اند، به چهره‌های کمدی و دوست‌داشتنی تبدیل شود. (بهتر است پیش از تماشای این محصولات والدین مطمئن شوند که کودکان یک ترس جدید را تجربه نخواهند کرد!)

11. از مستندها و پشت صحنه‌ها کمک بگیرید:

تماشای بخش‌هایی از پشت صحنه‌ اثر یا مستندهایی که مراحل ساخت اثر و گریم شدن شخصیت‌های ترسناک را به نمایش می‌گذارند، به کودکان کمک می‌کنند تا تفاوت دنیای واقعی از دنیای خیالی کارتون‌ها را تا حدی متوجه شوند. این امر می‌تواند در کاهش ترس کودکان از شخصیت‌ها و اتفاقاتی که مشاهده کرده است اثر بگذارد.