بازی های رایانه ای پرهیجان چه بلایی سرِ ما می آورد؟

این روزها نام بازی‌های رایانه‌ای را می‌شنویم... کال آف دیوتی، فورتنایت، پابجی، زولا و مانند این‌ها! این بازی‌ها که مخصوصا بین آقا پسرها بیشتر طرفدار دارند، بازی‌های پرهیجان و اکشنی هستند که در آنها بازیکن مبارزات سخت و نفس‌گیری را تجربه می‌کند. تجربه‌هایی که هر روز به واقعیت نزدیک‌تر می‌شوند. البته این اکشن و هیجان محدود به بازی‌های تیراندازی و جنگی نیست و معمولا در اکثر بازی‌های رایانه‌ای دیده می‌شود. تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی یکی از اتفاقاتی است که در تجربه‌ی هیجان بازی­‌های رایانه‌ای و موبایلی برای گیمرها ایجاد می­‌شود. لازم است که بازیکنان و والدین و مربیان گرامی نسبت به این مسئله توجه و آگاهی کافی داشته باشند.

زمانی‌که ما درحال انجام یک بازی اکشن با سطح هیجان بالا هستیم، به دلیل ادراک‌های واقع‌پندارانه‌ی مغز در آن لحظات، غدد فوق‌کلیوی هورمون‌هایی متناسب با موقعیت‌های هیجانی ترشح می‌کنند که بر روی متابولیسم طبیعی بدن اثرگذار است.

"شخص(گیمر) گاهی با کوچک‌ترین ناملایمات، مخالفت‌ها یا معارضات اجتماعی آماده‌ی درگیرشدن، عکس‌العمل تند و مقابله‌کردن می‌شود."

ازجمله‌ی این هورمون‌ها «کورتیزول» و «آدرِنالین» است که در موقعیت‌های استرس‌زا ترشح شده و زمینه‌ی عکس‌العمل‌های سریع و تصمیم مناسب برای «جنگ یا گریز» را در بدن فراهم کرده و بدن را از لحاظ متابولیسمی برای این دو موقعیت آماده می‌کند.

مغز در موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده در بازی‌ها، با واقع‌پنداریِ موقعیت، دستوری مطابق با موقعیت‌های هیجانی به غدد درون‌ریز بدن صادر می‌کند و تغییراتی که موردبحث ماست در بدن گیمر رخ می‌دهد. ترشح این هورمون‌ها چند تغییر عمده در بدن ایجاد می‌کند تا بدن را به سطح آمادگی برای عکس‌العمل مناسب برساند.

‌ بخوانید: راهکارهایی واقعی برای اینکه سلامت بازی کنیم!

یکی از این تغییرات افزایش ضربان قلب و درنتیجه، افزایش خون‌رسانی به مغز و همچنین عضلات است. تغییر دیگر، افزایش میزان گلوکز خون از طریق آزادشدن گلیکوژن‌های ذخیره‌شده در کبد برای سوخت‌رسانی به عضلات و نیز افزایش شدّت و دفعات تنفس برای تأمین اکسیژن لازم جهت فعالیت مغز و عضلات است. همچنین گشادی مردمک‌های چشم برای افزایش نور دریافتی محیطی رخ می‌دهد تا فرد بتواند دید حداکثری برای عکس‌العمل مناسب داشته باشد و درنتیجه‌ی این اتفاقات و افزایش طبیعی سطح فعالیت فرد، میزان تعریق بدن افزایش پیدا می‌کند.

اگرچه این تغییرات در یک روند طبیعی و نهادینه‌شده در سیستم بدن رخ می‌دهد، ولی باید توجه داشت که میزان کاربرد این مکانیزم در زندگی عادی انسان با میزان کاربرد آن در ساعت‌ها بازی رایانه‌ای در طول هفته و ماه متفاوت است. یک انسان به‌طورمتوسط در طی روز و هفته و ماه، به دفعات بسیار محدودی در مکانیزم «جنگ یا گریز» قرار می‌گیرد، ولی در فرایند بازی­‌های رایانه‌­ای، این مکانیزم بسیار پرتکرار و پربسامد است. به‌طوری‌که در طول یک بازی کامپیوتری ممکن است بازیکن ده‌ها بار دچار چنین هیجانی شده و واکنش متابولیسمی مذکور را تجربه کند.

در پی این تجربه مکرر هیجان، اتفاقی که برای سیستم عصبی رقم می‌خورد این است که آستانه‌ی ترشح این هورمون‌ها دچار تغییر شده و با بالارفتن سطح تحریک‌پذیری سیستم عصبی، میزان تاب‌آوری رفتاری و اجتماعی فرد در محیط‌های پیرامون به‌شدّت کاهش پیدا می‌کند. درنتیجه، شخص گاهی با کوچک‌ترین ناملایمات، مخالفت‌ها یا معارضات اجتماعی، آماده‌ی درگیرشدن، عکس‌العمل تند و مقابله‌کردن می‌شود.

برای جلوگیری از شکل‌گیری چنین روندی برای بازیکن، توصیه می‌کنیم:

•  بازی سطح هیجان بالایی نداشته باشد تا بازیکن در چنین سطحی از هیجان غیرواقعی قرار نگیرد
• دفعات بازی کنترل‌شده و حداقلی باشد
• بعد از بازی، با ایجاد فعالیت بدنی مناسب، راهی برای پاسخ فیزیکی و واقعی به تغییرات متابولیسمی بدن ایجاد شود
• و در این مورد نیز توصیه‌ی ما این است که گیمر به‌ازای هر دقیقه بازیِ پرهیجان، به همان مقدار تحرّک فیزیکی داشته باشد.

متأسفانه گاهی بازیکن حتی اجازه‌ی تبدیل‌شدن گلیکوژن به گلوکز و استفاده از قند دخیره‌شده در بدن را هم نمی‌دهد و در حین بازی و هیجان، مشغول خوردن نوشابه‌های انرژی‌زا، شکلات، کاکائو و میوه‌های شیرین می‌شود که چاقی و اضافه‌وزن را در پی خواهد داشت. به همین خاطر زمینه برای بیماری‌ها بعدی مانند فشار خون، چربی خون یا کبد چرب نیز ایجاد می‌شود.

به همین خاطر امیدواریم فعالیت‌های جسمی بعد از بازی‌های رایانه‌ای بیشتر مورد توجه واقع شوند و خانواده‌ها شرایط را برای این کار آماده کنند. مواردی مانند یادآوری برای نرمش و ورزش حتی در محیط خانه، درگیر کردن بازیکنان با یک فعالیت جسمی، مثل فرستادن آنها برای خرید منزل و مانند آنها می‌تواند به سلامتی بازیکنان کمک کند.