اختانوردان و غارهای زیردریایی در جشنواره نوروزی کدومو

کدومو و مرکز تربیت رسانه‌ای باران در یازدهمین جلسه از جشنواره نوروزی کدومو، به بررسی انیمیشن اختانوردان و غارهای زیردریایی پرداختند. این جلسه با حضور سجاد اسم حسینی (کارشناس رسانه و کودک) و عقیله شهرستانی (مدرس سواد رسانه‌ای) برگزار شد.

خانم شهرستانی با ذکر نکات کلی آغاز کرد: انیمیشن یازده سال پیش به صورت سریالی ساخته شده است و بر اساس آن این فیلم ساخته شده است. اختاپوس کوچک موسس تیمی  هشت نفره است که درباره موجودات دریایی و زمینی تحقیق می‌کنند. هر کدام از این هشت نفر مسئولیتی خاص دارند. ایده اصلی اثر برای انگلیسی‌ها است اما انیمیشن توسط کشورهای مختلفی ساخته شده است مثل آمریکا، انگلیس، ایرلند، استرالیا و هر سال کشور متفاوتی آن را ساخته است.

 

آخر انیمیشن موجودات به صورت واقعی نمایش داده می‌َشوند یعنی به صورت مستند نشان داده می‌شود و روی آن شعری خوانده می‌شود. در واقع علمی می‌شود. اگر شما به موجوداتی که در این انیمیشن هست دقت کنید متوجه می‌شوید که هر کدام متعلق به منطقه خاصی هستند. به نظر من به این شکل محیط کشورها معرفی می‌َشود. هشت شخصیت ثابت دارد مثلا خرس قطبی کاپیتان است، اختاپوس مهندس است گربه مهندس گروه است و هر کس وظیفه خاص خود را دارد.

آقای اسم حسینی ویژگی‌های انیمیشن را بررسی کرد: انیمیشن نکات منفی کم داشت. مزیت‌های زیادی داشت؛ یکی از قسمت‌های مهم بحث آموزش بود؛ موضوعات مختلفی مثل زندگی موجودات دریایی آموزش داده می‌َشد. فعالیت گروهی ویژگی مثبت دیگر بود؛ انیمیشن تشویق‌کننده کارهای تیمی و مسئولیت‌پذیری است. انیمیشن حس امید را منتقل کند و نشان می‌دهد در پس مشکلات راه حل قرار دارد. رده‌بندی سنی کدومو مناسب است اما من فکر می‌کنم بچه‌ها 4 ساله هم می‌توانند با همراهی خانواده ببینند.

انیمیشن خشونت نداشت اما ترس و اضطرابی را منتقل می‌کند که به نظرم برای کودکان مناسب نیست. در نقدهای خارجی نیز به این موضوع اشاره شده بود. به نظرم کدومو باید امتیاز 2 را برای ترس قرار بدهد.

محوریت اصلی انیمیشن آموزش‌های اولیه به کودکان بر اساس اقلیم‌های متفاوت است. البته ایرادات علمی هم وجود داشت مثلا به کانال پاناما اشاره نشده بود. در فرآیند طی شدن مسیر آموزش‌هایی بر اساس موقعیت‌های اقلیمی به کودکان داده می‌َشود. در واقع محور اصلی انیمیشن محیط زیست است. تولیدکننده سر فصل‌های مختلفی را بر اساس اقلیم‌ها میان کارگردانان مختلف تقسیم کرده است.

در نهایت به نظرم انیمیشن خوب و آموزنده است و از لحاط مسائل تکنیکی و هنری هم قابل توجه. جالب است که نت فیلیکس هم از این اثر حمایت کرد.

شهرستانی درباره ممنوعیت زیر دو سال پاسخ داد: به طور کلی برای دو سال استفاده از رسانه‌های دیجیتال ممنوع است.

اسم حسینی چگونگی بسط‌دادن نکات آموزشی گفت: باید این نکته را در نظر داشته باشیم که ما در ایران غارهای زیرزمینی در ایران نداریم؛ یعنی مکانی که کودکان به صورت عینی بتوانند با آن برخورد داشته باشند نداریم. اما برای اینکه بچه‌ها بتوانند ارتباط برقرار کنند باید برنامه‌هایی در نظر گرفته شود تا بچه‌ها بر اساس رده سنی فعالیت آموزشی انجام دهند. در برخی کشورها این اتفاق می‌افتد؛ آن‌ها به اردوهای مختلفی می‌روند و با این مسائل آشنا می‌َشوند. قدم اول این است که بچه‌ها بتوانند شناخت پیدا کنند و این مسائل را لمس کنند. برای دست‌یابی به این هدف باید زیرساخت‌های آن در کشور فراهم شود.

اسم حسینی درباره شیوه انتقال پیام گفت: در آموزش‌های انیمیشن (مثل مسئولیت‌پذیری) ما می‌بینیم که کسی آن را تکلیف نمی‌کند و هرکس که احساس توانمندی دارد وارد گروه می‌شود و کار می‌کند. نکته مهم حضور تیم‌های نویسنگی حرفه‌ای است. در این انیمیشن ما با آموزش‌های علمی بیشتری روبه‌رو هستیم.

شهرستانی درباره نقش علم و قهرمان در اثر گفت: انیمیشن به نسبت موردهای مشابه روند کندی دارد و برای ما که عادت به انیمیشن‌های سریع داریم کسل‌کننده است اما هیجانش را حفظ می‌کند. این انیمیشن قهرمانی است. در انیمیشن‌های غربی یا قهرمان نیروی خارق‌العاده دارد یا متوسل به چیزی مثل تکنولوژی می‌شود. این انیمیشن بر مبنای تکنولوژی بود؛ یعنی چیزی که باعث پیشرفت قهرمانان می‌َشد ابزارها و ماشین‌های خاص است. تقریبا تمام فیلم‌های آمریکایی و انگلیسی  قهرمانی نجات‌ّبخش دارند و بقیه افراد ناتوان هستند. در این اثر اختاپوس کوچک موجود ناتوان بود. به نظر من در درازمدت کودکان به شخصیت‌ها و ویژگی‌هایشان علاقه‌مند می‌شوند و نجات‌بخشی را در تکتولوژی می‌بینند. به نظر من این مسئله در انیمیشن پررنگ بود.

او به ویژگی‌های دیگر اشاره کرد: نکته دیگر بحث شعارها و جملات تکرارشونده شخصیت‌ها است؛ وقتی مدام تکرار می‌َشوند در ذهن بچه‌ها می‌مانند و حک می‌َشوند. نکته دیگر این است که نقاط ضعف و ویژگی‌های منفی شخصیت‌ها بر طرف می‌َشود. بحث دیگر شخصیت‌سازی است؛ یعنی برای شخصیت ویژگی‌ای می‌سازند که مدام تکرار می‌شود و برای کودک جذاب و ماندگار است.

اسم حسینی به مسئله نگرانی و سرعت اشاره کرد: در این اثر بیشتر راه حل‌ها وقتی ایجاد می‌َشود که با معضل و مشکلی روبه‌رو هستیم. ما این را در انیمیشن‌های ایرانی نداریم؛ یعنی نگرانی ایجاد نمی‌شود. چیزی که در این انیمیشن دیدیم روند کند بود اما جای این آرامش و کندی با اضطراب و نگرانی پر شده بود. سرعت انیمیشن اگر حالت عادی خارج شود استرس‌زا است.

هر دو کارشناس برنامه به لزوم همراهی با کودکان و گفت‌وگو با آن‌ها تاکید داشتند و اشاره کردند که این مسئله می‌تواند باعث پیشرفت فکری کودکان شود.