سینمای ایران، برنده‌ی تمشک طلایی نمایش خشونت خانگی!

با پایان سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، منتقدین سینما آرا و نظراتشان را درباره هر یک از فیلم‌ها اعلام کرده‌اند. هم‌زمان با نقد فنی آثار توسط منتقدان، به همراه ارزیابان سایت کدومو، به تماشای فیلم‌های جشنواره نشستیم و آثار را از منظر تربیتی بررسی کردیم.

در این بررسی رده‌ی سنی فیلم‌ها  به کمک اسناد و شیوه‌نامه‌هایی که بر اساس اصول روان شناسی و جامعه شناسی تنظیم شده‌اند، مشخص شده و هم‌چنین  معیار‌هایی مانند خشونت، ترس، ناهنجاری اجتماعی و همچنین الگوی مثبت و پیام مثبت بررسی شده.

در ادامه گزارش تربیتی کدومو پیرامون ۱۵ فیلم سینمایی سی‌ و نهمین جشنواره فیلم فجر  را می‌خوانیم:

میانگین رده‌ی سنی مناسب برای تماشای آثار این دوره از جشنواره فجر +۱۵ سال گزارش شده است.

تعداد قابل توجهی از آثار (حدود۶ اثر) نیز مناسب تماشای سنین زیر ۱۷ سال نبوده‌اند. یکی از موضوعات مورد توجه پژوهشگران تربیتی و متخصصان حوزه سواد رسانه‌ای، اقبال عجیب و باورنکردنی نوجوانان به سینمای هالیوود یا سینمای کره‌ جنوبی می‌باشد. گویا همان‌طور که سینما‌گران ما به مخاطبین کودک و نوجوان پشت کرده‌اند، نوجوانان ما نیز الگوی خود را در جایی به جز سینمای کشورمان جست‌وجو می‌کنند.

اگر به بررسی معیار‌های تربیتی کدومو و هم‌چنین مضامین پر‌تکرار در میان آثار جشنواره‌ی امسال بپردازیم، خودمان می‌توانیم قضاوت کنیم که تماشای آثار سینمای ایران در جمع خانواده، می‌تواند چه تاثیرات تربیتی مخربی برای فرزندانمان داشته باشد.

از جمله‌ی این مضامین پر‌تکرار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱) دعوای خانوادگی: ناسزا و فحاشی مکرر در میان اعضای خانواده، کتک زدن اعضای خانواده، قهر کردن در میان اعضای خانواده، تحقیر کردن در میان اعضای خانواده، طلاق و...

شاخص دعوای خانوادگی به میزان قابل توجهی در معیار خشونت و ناهنجاری اجتماعی آثار سینمایی امسال تاثیر گذار بوده است.

لازم است بدانید که خشونت فیزیکی و روانی هر‌ دو  توسط ارزیابان کدومو سنجیده می‌شود، خشونت روانی مانند: تحقیر، طرد، قهر کردن و...

رتبه‌ی اول مضامین  پر‌تکرار‌ به «دعوای خانوادگی» رسید که در  هشتاد درصد آثار امسال به عنوان «موضوع اصلی»  نمایش داده شده است.

بازنمایی منفی از خانواده و عدم نمایش خانواده به عنوان جایگاهی برای حل مسائل و محل امن قهرمانان فیلم، می‌تواند برای مخاطبین کودک و نوجوان از لحاظ تربیتی بسیار مخرب باشد.

۲) ناسزاگویی:

اگر بگوییم ناسزاگویی و فحاشی از موارد جدی و پرتکرار‌ترین ناهنجاری اجتماعی احصا شده  در تمامی آثار این دوره از جشنواره است، اشتباه نکرده‌ایم. در تمامی آثار این دوره حداقل دو یا سه بار ناسزاگویی انجام شده است اما دعوای خانوادگی به علت موضوعیت داشتن در آثار، رتبه‌ی اول را از شاخص فحاشی ربوده است!

از جمله ناسزا‌های پرتکرار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

خفه شو، بی‌شعور، مرتیکه، هرزه، گه خوردی، خر، پفیوز و...

ناسزاگویی در  صد در صد آثار این دوره نمایش داده شده است.

۳)دروغ‌گویی، نفاق و دو‌رویی:

این مضمون در رقابتی جدی با دعوای خانوادگی و ناسزا‌گویی رتبه سوم را به دست آورد! تعدد دروغگویی و دو‌رویی هر اثر در معیار «ناهنجاری اجتماعی» سنجیده می‌شود. ناهنجاری اجتماعی آثار سینمایی امسال به صورت میانگین ۳.۵ از ۵ ارزیابی شده است.

این شاخص نیز‌ در ۱۲ اثر از ۱۵ اثر سینمایی امسال، به صورت مکرر دیده شده است.

۴)اقدام به خودکشی:

این مضمون به پرتکراری مواردی مانند سیگار کشیدن نبوده است، اما با توجه به حساسیت موضوع و نمایش در بیش از ۳۰ درصد آثار سینمایی جشنواره به صورت جداگانه آن را ذکر کرده‌ایم. نمایش هر‌گونه تمایل به خودکشی، برای نوجوانان اکیدا ممنوع است و تاکید متخصصین تربیتی در این موضوع خاص تلاش برای عدم نمایش چنین آثاری برای کودکان و نوجوانان است، اما اگر نوجوان شما به هر دلیلی به تماشای چنین آثاری پرداخت، لازم است با او درباره‌ی راه‌های جایگزین قهرمان داستان گفتگو کنید. هم‌چنین اگر این اثر گذاری بر فرزندتان شدید‌تر بود، بهتر است با متخصصین روانشناسی مشورت کنید.

از دیگر موارد ناهنجاری اجتماعی پر تکرار می‌توان به اعتیاد (سه مورد، که در فیلم ستاره بازی به صورت مکرر و با جزئیات، استعمال مواد مخدر نمایش داده شده است)، سیگار کشیدن(۱۳ مورد، در ۵ مورد به صورت جدی و مکرر)، رابطه با نامحرم(۱۲ اثر)، رابطه نامشروع ( ۴ اثر)، قمار و شرط بندی(۲ اثر)،  نمایش غیر واضح از شرب خمر (۲ اثر) و... اشاره کرد.

در کنار شدت بالای معیار‌های خشونت و ناهنجاری اجتماعی موجود در آثار سینمایی امسال، در معیار های  پیام مثبت و الگوی مثبت شاهد نمایش چنین موارد پر تکراری نیز بوده‌ایم:

۱)نمایش قهرمان مدافع وطن:

این شاخص در معیار «الگوی مثبت» سنجیده می‌شود.

در صورتی که شخصیتهای اصلی و قهرمان آثار سینمایی، ویژگیهای مثبتی را از خود بروز دهند، میتوان از آنها به عنوان الگوی مثبت اثر یاد کرد. هر چه تعداد ویژگیهای مثبت در قهرمان اثر بیشتر باشد، امتیاز فیلم در معیار «الگوی مثبت» افزایش پیدا می‌کند.  امسال در فیلم‌های «یدو»، «تک‌ تیر انداز» و «منصور» شاهد نمایش الگوی مثبت بالایی بوده‌ایم. قهرمانان این آثار همگی به عنوان الگوی دفاع از وطن و افرادی پر‌تلاش و اهل همکاری با دیگران نمایش داده شده‌اند.  در فیلم «مصلحت» نیز افرادی دلسوز وجود دارند که برای گسترش عدالت تلاش می‌کنند که البته بدین جهت که نمایش الگوی منفی در این اثر به قوت نمایش الگوی مثبت است، تماشای این اثر برای نوجوانان زیر ۱۴ سال توصیه نشده است.

۲)حمایت و پشتیبانی از خانواده:

در میان پیام‌های مثبت نمایش داده شده در آثار امسال، تلاش برای حمایت و پشتیبانی از اعضای خانواده در ۸ فیلم سینمایی دیده شده است. البته به جهت همراهی این پیام مثبت با ناهنجاری اجتماعی بالا، تماشای خانوادگی این آثار توصیه نشده است و این پیام‌های مثبت تنها برای بزرگسالان می‌تواند مفید واقع شود و دریافت چنین پیام‌هایی از آثار برای کودکان و  نوجوانان دشوار است.

ارزیابی کدومو در مورد آثار جشنواره فجر را از اینجا بخوانید.

در پایان با معرفی «نشان سلامت کدومو»، و معرفی برنده‌ی این نشان از جانب گروه ارزیابان سایت کدومو، گزارشمان از جشنواره سی‌ و نهم را به پایان می‌بریم.

«نشان سلامت کدومو» به آثاری تعلق می‌گیرد که با حداقل ناهنجاری اجتماعی و معیار خشونت و ترس پایین، و البته الگو و پیام مثبت بالا، مناسب تماشا به همراه خانواده باشد.

قابل ذکر است در صورتی که خشونت اثر روانی نباشد و نمایشگر خشونت‌های تاریخی با زمینه‌های اجتماعی باشد، مانند خشونتی که در جنگ به هم‌وطنان‌ ما تحمیل شده است، تماشای چنین آثاری توسط نوجوانان بالای ۱۲ سال بلامانع است.

فیلم سینمایی «یدو»، مناسب رده سنی +۱۲ سال ارزیابی شده است و به جهت به تصویر کشیدن قهرمانی نوجوان که شجاع و توانمند و مسئولیت پذیر است و همچنین داشتن پیام‌هایی مثبت مانند اهمیت امانت داری، اعتماد به دیگران، شجاعت و وطن دوستی، برنده‌ی نشان سلامت کدومو از دیدگاه ارزیابان این سایت می‌باشد.