چگونه فرزندم را از خشونت رسانه ها در امان نگه دارم؟

امروزه توجه به عنصر خشونت موجود در رسانه ها را می‌توان با دیدی دقیق تر نگاه کرد و این بار والدین موظفند تا در برابر این عنصر مهم که اثرگذاری غیرقابل انکاری روی روحیات و منش فرزندشان دارند، مسئولانه مواجهه داشته و برای کنترل آن به دنبال رهکاری موثر باشند.

انواع خشونت

اولین چیزی که با شنیدن کلمه خشونت به ذهن در ذهن انسان تداعی می‌شود، استفاده از نیروي تهدید و خشونت فیزیکی برای غلبه بر دیگري است. اما با کمی تامل می‌توان فهمید که دایره خشونت گسترده‌تر است و مواردی مانند بی‌حرمتی و آزار روانی را نیز در بر می‌گیرد. آسیب خشونت به کودکان از طریق رسانه به دو طریق می‌تواند انجام شود،  اول اینکه که کودک تماشاگر خشونت باشد یا اینکه  خود او قربانی خشونت شود.

بر این اساس کودک تحقیر کردن، شرمنده کردن، اهانت کردن، نام گذاشتن روی کودک، تهدید کردن، مورد زورگویی و قلدری قرار گرفتن مواردی هستند که در آنها کودک خود اولین قربانی خشونت است که رسانه می‌تواند یکی از ابزارهای آن باشد. اما نقش عمومی‌تر رسانه هنگامی است که کودک به وسیله آن نظاره‌گر خشونت است و از آن آسیب می‌بیند. خشونت رسانه‌ای اغلب شامل موارد زیر است:

- خشونت فیزیکی علیه دیگران

- خشونت غیرمستقیم شامل بدگویی مغرضانه، محکم بستن در، به راه انداخت داد و فریاد

- ستیزه جویی کلامی، جدل کردن، فریاد کشیدن، تهدید کردن و دشنام دادن

- زودرنجی نظیر بدخلقی، نق زدن، بهانه گرفتن، گستاخی و زود عصبانی شدن

- منفی گرایی، موضع گیري، مخالفت مداوم با افراد بالاتر از خود

- نارضایتی حسادت و نفرت از دیگران بویژه مرتبط با سوء رفتار

- سوء ظن، فرافکنی، خصومت نسبت به دیگران

البته واضح است که موارد فوق در شدت خشونت یا شدت آسیب زدن به کودک اثر یکسانی ندرند. دستورالعمل‌های ارزیابی یک محتوا معیارهایی برای درجه بندی خشونت دارد که بر اساس آن‌ها یک خشونت غیرواقعی کارتونی که در آن اثری از زخم و جراحت دیده نمی‌شود تمایز قابل توجهی با صحنه‌های خشن خونریزی، قتل و دیگر اقسام خشونت دارد که آزردگی جدی در مخاطب ایجاد می‌کند.

تاثیر خشونت

طبق پژوهش‌ها خشونت در صورتی بر بچه‌ها تاثیر می‌گذارد که 1- کودک از آن لذت ببرد 2-کودک با کاراکتر خشن یا شخصیتی که مورد خشونت قرار گرفته همذات پنداری کند و 3-کودک خشونت نمایش داده شده را واقعی بپندارد

به این ترتیب هر چه خشونت در قالبی سرگرم کننده‌تر و جذاب‌تر ارائه شود اثر بیشتری دارد. همچنین بنا بر مورد دوم اگر خشونت توسط فرد محبوب‌تر یا زیباتر یا شخصیت‌های محوری داستان اعمال شود که مخاطب با آن احساس نزدکی عاطفی بیشتری دارد، برای مخاطب کودک مشروعیت بیشتری پیدا می‌کند یا اگر خشونت بر روی شخصیت محبوب انجام شود، تاثر بیشتری به همراه داد. و وقتی مخاطب کودک یا نوجوان در یک بازی رایانه‌ای، خودش اقدام به اعمال خشونت کند، تاثیر بیشتری از آن می‌پذیرد. براساس مورد سوم نیز مشاهده خشونت در اجتماع، موثرتر از دیدن همان خشونت از رسانه‌ای مانند تلویزیون است و هرگاه صحنه خشن به صورت کارتونی نمایش داده شود، اثری کمتر از دو حالت قبلی خواهد داشت .

اثر خشونت بر کودکان اغلب در چارچوب موارد زیر است:

• یادگرفتن خشونت و درونی شدن آن

بینندگان گروه هاي سنی مختلف، بیشتر از شخصیت هاي مهاجم تقلید میکنند و خشونت را از آنان فرا می‌گیرند. استمرار قرار گرفتن در معرض خشونت رسانه‌ای، باعث علاقه و اشتیاق کودکان به تقلید از این صحنه‌ها می‌شود. همچنین این تصاویر به بچه‌ها یاد می‌دهد که در هنگام عصبانیت چطور رفتار کنند.

• احساس ترس و نا امنی

کودکان تصاویر خشونت آمیز رسانه‌ها را باور می‌کنند و جهان را جای وحشتناکی تصور می‌کنند. به عبارت دیگر تصور کودکان از جهان بسیار نزدیک به تصویری است که رسانه‌ها سعی در کاشت آن در ذهن مخاطبان دارند و این تصویر به مراتب، خشن‌تر و جنسی‌تر از جهان واقعی است. بد خوابی و کابوس دیدن مخصوصا در کودکان زیر شش سال می‎تواند از اثرات دیدن خشونت رسانه‌ای حتی در کارتون و کمیک باشد.

ترس و احساس ناامنی و ضعیف بودن در برابر خطرات احتمالی (که بسیاری از آنها هیچگاه اتفاق نخواهند افتاد یا به ندرت اتفاق می‌افتند) از عوامل کاهش عزت نفس، ریسک پذیری و شجاعت کودکان و نوجوانان است.

• برانگیختگی

برانگیختگی یک پاسخ فیزیکی به صحنه‌های خشونت آمیز است که در نتیجه آن تنفس سریع‌تر می‌شود، تپش قلب و فشار خون افزایش می‌یابد و...

دور نگه داشتن بچه‌ها از خشونت

فیلم‌ها سینمایی، بازی‌های ویدئویی، سریال‌ها و حتی انیمیشن‌ها مملو از صحنه‌های خشونت آمیز هستند. خشونت در کنار مسائل جنسی، هیجان و کمدی یکی از عوامل جذابیت رسانه‌هاست. تاثیر رسانه زمانی به مراتب بیشتر می‌شود که محتوای نمایش داده شده آن از سوی اطرافیان یا به وسیله تجربیات شخصی مخاطب تایید شود. مثلا اگر خود فرد، خانواده یا جامعه به شدت خشونت را محکوم کنند، تاثیر رسانه بسیار کمتر از حد تصور خواهد بود،  بنابراین نمی توان رسانه را براي داشتن پرخاشگري، به طور کامل مورد انتقاد قرار داد، بلکه عوامل دیگري از قبیل تربیت، سابقه، محیط خانه، فرهنگ و همسالان همراه با عناصر اجتماعی دیگر می تواند رفتار پرخاشگرانه را تحت تأثیر قرار دهد. به این ترتیب سکوت والدین در مقابل خشونت یا هر سوءرفتار نمایش داده شده در رسانه به معنای تایید آن رفتار است و لازم است والدین با دخالت فعال خشونت را محکوم کنند.

از سوی دیگر حفاظت کامل بچه‌ها از خشونت ممکن است باعث شود دنیا را محلّی عاري از جنگ و دعوا و بی نقص تصور کنند که مردم آن همواره داراي روابط مناسبی با یکدیگر هستند. اما قرار گرفتن در معرض مقدار کنترل شده و غیر آزار دهنده خشونت باعث می‌شود با شیوه‌های درست برخورد و تصمیم گیری در برابر خشونت آشنا شوند. به این ترتیب خشونت رسانه اي می تواند مفید واقع شود و به کودکان کمک کند تا دنیاي اطراف را بهتر درك کنند و خشونت را به عنوان واقعیت جامعه بپذیرند و برای مواجهه با آن آمادگی لازم را پیدا کنند.

به این ترتیب والدین می‌توانند با روش‌های زیر از آسیب‌پذیری کودکان را از محتوای خشن به شدت کاهش دهند:

• • ایجاد محدودیت زمانی در دسترسی فرزندان به رسانه‌ها و فضای مجازی
  • دخالت فعال، محکوم کردن خشونت رسانه‌ای و بیان راهکارهای جایگزین برای خشونت
  • تاکید بر واقعی نبودن و تخیلی بودن خشونت رسانه‌ای با تاکید بر ساخته شدن بودن محتواهای رسانه‌ای، این کار همچنین تفکر انتقادی را در کوکان تقویت می‌کند.
  • بررسی دقیق و مسئولانه محتواهای رسانه‌ای مورد استفاده بچه‌ها از طریق توجه به رده‌بندی سنی کتاب، فیلم، انیمیشن و بازی‌های رایانه‌ای و مراجعه به سایت‌های ارزیابی محصولات رسانه‌ای
  • ایجاد فضایی برای تخلیه انرژی و هیجان ناشی از قرار گرفتن در معرض محتوای خشن غیرآزار دهنده
  • جلوگیری از دسترسی زودتر از سن قانونی فرزندان به شبکه‌های اجتماعی و اجتناب از عضویت آنها در کانال‌های عمومی و غیرتخصصی