تبیین مفهوم ترس در فیلم و انیمیشن

.ترس یکی از شاخص‌های ارزیابی فیلم و انیمیشن در کدومو است. سوال مهم این است که این شاخص به چه صورتی ارزیابی می‌شود و اساسا منظور از ترس چیست. در این مقاله تلاش خواهیم کرد که مفهوم ترس در فیلم و انیمیشن را به صورت کلی تشریح کنیم.

ترس چیست؟

ترس یک حالت هیجانی است که به علت ایجاد یا پیش‌بینی محرک مضر و خطرناک ایجاد می‌شود. البته ترس مانند خشم، اضطراب و غم، جز هیجان‌های بهنجار است و به‌خودی‌خود مشکلی ایجاد نمی‌کند و مسئله اصلی نحوه واکنش افراد در برابر ترس است.

برخی از ترس‌ها به صورت فطری در کودکان وجود دارد و برخی دیگر به مرور و به صورت اکتسابی در کودکان ایجاد می‌شود و تماشای انیمیشن‌ها و فیلم‌هایی که حاوی صحنه‌هایی ترسناک و نامتناسب با سن کودک اند یکی از عوامل بسیار اثرگذار در ایجاد ترس‌های اکتسابی اند.

رشد شناختی محدودتر، دلیل ترس

کودکان به خاطر رشد ‌شناختی محدودتری که نسبت به بزرگسالان دارند مرز میان توهم و واقعیات را به خوبی درک نمی‌کنند. به بیان دقیق‌ترکودکان در سنین پایین هنوز نمی‌‌توانند ماهیت داستان یا فیلم را درک کنند و با خود فکر می‌کنند آنچه می‌بینند حقیقت دارد و می‌تواند برای آن‌ها نیز اتفاق بیافتد. همین مسئله موجب بروز هراس و وحشت زیادی در آن‌ها می‌شود. برای مثال آن‌ها بعد از تماشای یک انیمیشن ترسناک ممکن است دائما فکر کنند ارواح در خانه آن‌ها حضور دارند یا باید خود را برای مبارزه با موجودات ترسناک در زندگی آماده کنند.

از سویی کودکان توان پذیرش میزان مشخصی از هیجان را دارند و بیش از آن می‌تواند موجب تأثیرات ناخوشایندی مثل بی‌خوابی، افزایش ضربان قلب، شب ادراری در آنها شود. در طولانی مدت نیز به شکل فوبیا، وحشت، واکنش های شدید ذهنی و رفتاری به محرک‌های اطراف خود بروز می‌کند.

ترس در فیلم و انیمیشن

پژوهش‌های بسیاری نیز در مورد اثرات روان‌شناختی فیلم و انیمیشن‌های ترسناک بر کودکان انجام شده است و نتایج این مطالعات نشان می‌دهند. همه کودکانی که در دوران کودکی فیلم ترسناک تماشا می‌کنند لزوما دچار مشکلات روانشناختی نمی‌شوند، اما این موضوع به طور کلی میزان آسیب پذیری آن‌ها را در مورد مشکلات هیجانی افزایش می‌دهد.

از نظر روان شناسان، کودکان هنگام تماشای فیلم و انیمیشن در هر سنی دارای ترس‌های نسبتا مشخصی هستند که به شرح زیر است:

کودکان 3 تا 5 ساله: مشاهده یک حیوان یا یک شخص در تاریکی بیشترین میزان ترس را برای بچه‌ها در این سن به همراه دارد و از آنجا که هنوز قادر به تشخیص مرز میان واقعیت و خیال نیستند، جادوگران، ارواح و هیولاها می‌توانند برای آن‌ها بسیار ترسناک باشند. حرکات و دگرگونی‌های ناگهانی یا عجیب نیز واکنش‌های شدیدی را در کودکان خردسال ایجاد می‌کند. مثلا تبدیل شدن یک انسان عادی به هالک یا مرد عنکبوتی.

کودکان 6 تا 8 ساله: در این سن کودکان به مرور تفاوت بین خیال و واقعیت را می‌فهمند. آن ها به دیدن فیلم‌ها و انیمیشن‌های ابرقهرمانی علاقه‌مند می‌شوند. در این سنین ممکن است کوکان به دلیل اینکه می‌خواهند شجاع به نظر برسند علاقه بسیاری به تماشای فیلم‌ها و انیمیشن های ترسناک پیدا کنند.

کودکان 9 تا 12 ساله: در این سن احتمال ترسیدن توسط تصاویر ترسناک یا موجودات خیالی بسیار کم است و بیشتر از خطرات زندگی واقعی مانند جراحت یا مرگ ترس داشته و بابت امنیت شخصی خود و همچنین سلامتی عزیزانشان مضطرب می‌شوند. همچنین در این سنین چون می خواهند بالغ به نظر برسند، دوست ندارند از نظر عاطفی ضعیف به نظر بیایند. برای مورد پذیرش قرار گرفتن توسط همسالان تمایل بیشتری به تماشا محتوا ترسناک از خود بروز می‌دهند.

نوجوانان: نوجوانان بسیاری از ترس‌های مشابه با کودکان ۹-۱۲ ساله را دارند. همچنین شروع به تجربه برخی ترس‌های بزرگسالان نیز کرده‌اند که می‌تواند شامل ترس از خجالت یا محروم شدن از حقوق اجتماعی و همچنین ترس از فجایع گسترده مانند بلایای طبیعی و جنگ باشد.

ارزیابی ترس در کدومو

بنابر توضیحات ارائه شده، بررسی و ارزیابی میزان ترس در فیلم ها و انیمیشن ها حائز اهمیت است. ترس توسط کارشناسان کدومو و براساس شاخص‌های زیر در هر اثر مورد ارزیابی قرار می گیرد:

نیروهای ماورایی، تعلیق بیش از اندازهه، موجودات عجیب، ارواح، مورد دعوا واقع شدن، اذیت و آزار، سقوط ناگهانی، فریاد زدن، فرار کردن، شکنجه، صدای بلند و گوش خراش، چهره‌های ترسناک، پرت شدن، حیوانات درنده، موجودات موذی، جانواران خزنده، گم شدن، تنهایی، گور(قبر)، زد و خوردهای فیزیکی، ترس از تجاوز، غرق شدن، جدایی خانواده، حضور غریبه‌ها، بی اعتمادی، مکان‌های بسته، جدایی والدین، اقدام به قتل( قتل به هو قتل)، نگرانی برای اتفاقی که احتمال وقوع آن فقط فرصیه است، استرس و عدم توانایی در تصمیم گیری، صدای عجیب و....

شاخص‌ها

شدت و ضعف هریک از شاخص‌های ترس در هر اثر و بسته به فضای کلی اثر، کارکتر، پیامد و نتیجه ای که ترس به دنبال دارد و ... متفاوت است که به صورت زیر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد:

1. ترس به صورت مضحک و طنز باشد. رفتارهای ترسناک لحظه‌ای ( مانند پخ کردن ، یکباره ظاهر شدن و....)
2. ترس ناشی از خشونت فیزیکی ( زد و خورد). فانتزی بودن لحظات و صحنه‌های ترسناک
3. غلبه بر ترس اتفاق بیافتد. دلیل ترس ذکر شود. نمایش متعدد موجودات ترسناک
4. کارکتر شدن موجود ترسناک / ترس از سمت گروه‌های همسال یا دوستی. ترس از موجودات طبیعی یا تکنولوژیکی شناخته شده . رنج ناشی از ترس برای یک گروه باشد.
5. ترس در خانه یا خانواده اتفاق بیافتد. موسیقی ترسناک در لحظات ترسناک نواخته شود.  ترس از موجود یا مفاهیمی که ناشناخته هستند.
6. رنج ناشی از ترس برای کارکتر اصلی باشد. قربانیان ترس زنان یا کودکان باشند. رنج ناشی از ترس ( مانند جیغ زدن، تلاش برای فرار و ...) به صورت متمرکز در فیلم نشان داده شود. واقعی بودن یا بی پرده بودن ترس/ موسیقی اضطراب آور در کل فیلم نواخته شود.
7. ترس و اضطراب ناشی از ترس در ریتم، فرم و کلیت داستان باشد. و جای آسودگی و تنفس برای مخاطب نگذارد. اشیا با مفاهیمی دستمایه ترس قرار گرفته باشند که در زندگی روزمره با آن‌ها سر و کار داریم. با توجه به مفاهیم و کلیت فیلم، ترس پس از دیدن فیلم نیز ادامه پیدا کند. ترس با توهم و کابوس تلفیق شود و نتوان دنیای امن و دنیای ترسناک را از هم تفکیک کرد.

برای اطلاعات بیشتر  پیشنهاد میکنیم مقاله چرا فرزندان ما از فیلم‌ها و انیمیشن‌ها می‌ترسند؟ را هم مطالعه کنید.