نقد و بررسی فیلم بدون قرار قبلی

«بدون قرار قبلی» فیلمی در ژانر خانوادگی است که برنده‌ی دو جایزه از جشنواره‌ی فیلم فجر 1400 شد. این فیلم اقتباسی از یکی از کتاب‌های مصطفی مستور است و به گفته‌ی کارگردان اثر (بهروز شعیبی) مصاحبه‌ی مرحوم استاد «احمد مهدوی دامغانی» نویسنده و پژوهشگر ایرانی، متخصص در ادبیات عرب، استاد پیشین دانشگاه تهران و دانشگاه هاروارد در برنامه‌ی «شوکران» نیز الهام‌بخش ساخت این فیلم بوده است. به‌گفته‌ی شعیبی، استاد در آن مصاحبه با حالت گریان و دلتنگی از ایران و خراسان یاد کرد و به علی بن موسی الرضا سلام فرستاد و همین اتفاق جرقه‌ای برای نوشتن چنین فیلم‌نامه‌ای شد.

این اثر به‌دور از هرگونه شعار و در فضایی آرام و به‌دور از کلمات، مخاطب را متوجه مفاهیمی مثل خاک، وطن و اصالت می‌کند و نشان می‌دهد که تنها راه نجات انسان از سردرگمی و پوچی بازگشت او به ریشه‌های فرهنگی، قومی و اعتقادی خود است و چنانچه در فیلم هم پیداست، یاسمین زمانی به آرامش قلبی می‌رسد که از گذشته‌ی خود و ریشه‌اش که پدرش بود آگاهی پیدا می‌کند و الکس نیز زمانی می‌تواند سخن بگوید که در خانه‌ی پر از خاطره و اصالت نفس می‌کشد. این فیلم گزینه‌ی مناسبی برای مصرف خانوادگی شماست. شما والدین عزیز با تماشای این فیلم می‌توانید با فرزند خود راجع به مفهومی مثل اصالت و نیاز انسان به داشتن آن، با فرزند خود گفت‌وگو کنید. شما ضمن این گفت‌وگو می‌توانید خاطرات قدیمی خود یا زندگی‌های پدران و مادران خود را برای فرزندتان تعریف کنید تا او متوجه شود که ریشه‌هایش در کجاست و چه ارزش‌هایی می‌تواند برایش داشته باشد.

خلاصه:

به‌نظرت چرا تعلق خاطر به وطن، گذشته و ریشه‌ها و باورها می‌تواند بر حال درونی، مسیر زندگی و شخصیت افراد تاثیرگذار باشد؟

چرا انسان همواره به داشتن اصالت و ریشه نیازمند است؟

آیا اصالت چیزی است که با ترک وطن از یاد برود؟

چه چیزی دست آخر باعث شد تا یاسمین از نظر روحی و فکری تغییر کند و در الکس نیز نشانه‌هایی از بهبود پیدا شود؟

خلاصه:

میراثی که پدر یاسمین برای او به‌جا گذاشته بود چه راز و فلسفه‌ای با خود به‌همراه داشت؟

سی سال پیش، زمانی که یاسمین 6سال داشت، پدرش او و مادرش را ترک می‌کند و مادر یاسمین نیز به‌همراه دخترش به آلمان مهاجرت می‌کند. حالا یاسمین زنی سی‌وچندساله است که او نیز از همسرش جدا شده است و به‌تنهایی با پسر 6ساله‌اش الکس زندگی می‌کند. الکس نیز به اوتیسم مبتلاست و مراقبت بیست‌وچهارساعته‌ی یاسمین را می‌طلبد. ناگفته نماند که یاسمین نیز در فضای مجازی با شخصی ناشناس در ایران ارتباط دارد که به‌سبب گفت‌وگو با او به آرامش می‌رسد.

یک روز نابرادری یاسمین در ایران با او تماس می‌گیرد و اطلاع می‌دهد که پدرشان از دنیا رفته و برای او میراثی به‌جا گذاشته است. یاسمین که تا همان روز هیچ‌گونه ارتباط و اطلاعی از پدرش نداشته است تصمیم می‌گیرد که به ایران برود تا میراث خود را تحویل بگیرد. او به‌همراه الکس به مشهد، شهر پدری‌اش سفر می‌کند و دخترخاله‌‌اش نیز میزبان او در این شهر می‌شود.

یاسمین در دیداری که با نابرادری و وکیل پدرش دارد، متوجه می‌شود میراثی که پدرش برای او به‌جا گذاشته است حق انتشار کتاب‌های پدرش و یک قبر در حرم امام رضا (علیه‌السلام) است. او از شنیدن این خبر ناراحت و عصبانی می‌شود. از آنجایی که آن قبر ارزش مالی بسیار بالایی دارد نابرادری‌اش سعی می‌کند از عصبانیت یاسمین استفاده کند و آن قبر را با چیزهای دیگری که پدرشان به‌جا گذاشته است مبادله کند. اما در همین گیرودار سروکله‌ی پسری پیدا می‌شود که خود را شاگرد پدر یاسمین معرفی می‌کند. او یک مهندس است و در زمان حیات پدر یاسمین به‌لحاظ روحی نزدیک‌ترین فرد به پدر یاسمین بوده است. او به یاسمین کمک می‌کند که فلسفه‌ی این میراث را که عشق به خاک، اصالت و ریشه‌هاست درک کند. یاسمین نیز با خواندن نامه‌ی پدرش متوجه می‌شود که دلیل رفتن او درک‌نشدن روحیه‌ی او توسط مادرش بوده و درمی‌یابد که پدرش همان شخصی بوده است که در تمام این سال‌ها از طریق فضای مجازی در کنار او بوده و حرف‌هایش را می‌شنیده است.

الکس نیز به‌سبب دوستی و بازی با فرزندان دخترخاله‌ی یاسمین دوباره قوه‌ی صحبت‌کردن را پیدا می‌کند و این فیلم در نمایی روحانی و امیدوارانه در حرم اما رضا (علیه‌السلام) به پایان می‌رسد.

کارگردان: بهروز شعیبی

نویسنده: فرهاد توحیدی، مهدی تراب‌بیگی

نام تهیه کننده: محمود بابایی

نام بازیگران: پگاه آهنگرانی، مصطفی زمانی، الهام کردا، صابر ابر، حامی ترابی، عرفان ابراهیمی

نام شخصیت ها:

یاسمین: او زنی است که پس از جدایی والدینش، در 6سالگی به‌همراه مادر خود به آلمان مهاجرت می‌کند. یاسمین نیز یک جراح است و از همسرش جدا شده و با پسرش زندگی می‌کند. او پس از شنیدن خبر فوت پدرش به ایران بازمی‌گردد تا طبق وصیت‌نامه‌ی او به میراثش برسد.

الکس: او پسر 6ساله‌ی یاسمین است که مبتلا به اوتیسم است.

پدر یاسمین: او یک هنرمند، نویسنده و استاد دانشگاه است و درک عمیقی از انسان، تاریخ، مذهب و وطن خود دارد.

دخترخاله‌ی یاسمین: زنی مهربان که ساکن مشهد است. او همسر و دوفرزند دارد که در ایران پذیرای یاسمین می‌شود.

مهندس: او شاگرد پدر یاسمین بوده است.

وکیل: او وکیل پدر یاسمین بوده است.

کشور سازنده: ایران

جوایز و افتخارات: این اثر از فیلم‌های راه‌یافته به چهلمین جشنواره‌ی فیم فجر بود که نامزد بهترین فیلم‌برداری، صدابرداری، فیلم‌نامه و کارگردانی شده است. همچنین، بدون قرار قبلی برنده‌ی جایزه‌ی بهترین صداگذاری و بهترین فیلم از نگاه ملی در این جشنواره شد. طی مراسمی که خرداد ۱۴۰۱ در عمارت کوشک باغ هنر برگزار شد، بدون قرار قبلی به عنوان فیلم برگزیده سال ۱۴۰۱ کمیسیون ملی یونسکو در ایران انتخاب شد و تقدیرنامه عالی به بهروز شعیبی و محمود بابایی اهدا شد