نقد و بررسی سریال شهرزاد (Shahrzad)

سریال شهرزاد روایتگر داستانی در روزهای پرالتهاب دورۀ کودتا 28 مرداد 1332 است. مخاطب این سریال بزرگسالان هستند. اگر نوجوانان بخواهند این سریال را تماشا کنند، توصیه می‌شود که حتما با آن‌ها گفتگو کنید تا مسائلی که در ذهنشان ایجاد می‌شود را شفاف کنید.

بهتر است بدانید در این سریال، افرادی که در شرایط سیاسی آن زمان، به فکر آزادی‌خواهی و حق‌طلبی هستند، سرنوشت طرد از مجامع یا مرگ را خواهند داشت. این موضوع می‌تواند برای مخاطب نوجوان احساس ناامیدی از کنشگری در جامعه را ایجاد کند. توصیه می‌شود که با فرزند خود دربارۀ دغدغه‌هایش صحبت کنید. در گفتگویتان اول او را از اینکه می‌توانید به‌درستی احساسات و هیجانش را بفهمید، مطمئن کنید و سپس با او وارد گفتگوهای منطقی و استدلالی شوید. نوجوانان در این سنین از گفتگوهای چالشی و در عین حال استدلالی استقبال می‌کنند. البته در صورتی که احساس نکنند که در آن گفتگو در موضع ضعف قرار دارند و انگار نصیحت می‌شنوند. قضاوت‌نشدن احساسات و هیجاناتشان نیز، می‌تواند اثر مثبتی بر کیفیت گفتگوی شما بگذارد.

نکتۀ دیگری که لازم است به آن توجه کنید، نحوۀ داستان‌پردازی و روایت ارتباطات افراد است. شهرزاد و فرهاد، ارتباط عاشقانه و عمیقی با یکدیگر داشتند و با دستور بزرگ‌آقا مجبور شدند یکدیگر را ترک کنند. یا در موارد متعددی، بزرگ‌آقا دستوری می‌دهد که همه با آن مخالفند اما همه آن دستور را اجرا می‌کنند. این روایت می‌تواند برای نوجوان سوالات زیادی را ایجاد کند که شما در سیر گفتگو با فرزندتان می‌توانید به سوالات ذهنی‌اش پاسخ دهید.

از فرزندتان بخواهید نظرش را دربارۀ انتخاب‌های هر یک از شخصیت‌ها در موقعیت‌های مختلف بگوید و دلایل نظراتش را بشنوید.

از فرزندتان بپرسید اگر جای شهرزاد/ فرهاد/ قباد/ شیرین/ هاشم بود، چه می‌کرد؟

برای فرزندتان دربارۀ کودتای 28 مرداد 1332 و وضعیت تاریخی آن زمان توضیح دهید. از او بخواهید موارد مختلف مشابهی را در تاریخ بیابد و برایتان توضیح بدهد که چه شباهت‌هایی بین آن رخدادها با هم پیدا کرده است.

از فرزندتان بخواهید که ویژگی‌های مثبت و منفی هر یک از شخصیت‌ها را با علت برایتان بگوید.

سریال شهرزاد روایتگر اثراتی است که کودتای 28 مرداد 1332، بر زندگی سیاست‌مداران و مردم جامعه گذاشت. شهرزاد و فرهاد که دو جوان عاشق‌پیشه، روشنفکر و آزادی‌خواه هستند، می‌خواهند با یکدیگر ازدواج کنند و رخداد کودتا مسیر زندگی آن‌ها را دچار تغییرات اساسی می‌کند. در روز کودتا، فرهاد طی یک حادثه، قاتل یدی گلدره‌ای شناخته می‌شود و به خاطر قتل یکی از جان‌نثاران اعلی‌حضرت، به زندان میفتد و حکم تیرباران می‌گیرد. بزرگ‌آقا با نفوذی که دارد، جان فرهاد (که پسر یکی از آدم‌های بزرگ‌آقاست) را از اعدام نجات می‌دهد. بعد از آزادی فرهاد، خانوادۀ هاشم برای اینکه زودتر شهرزاد و فرهاد را به سامان برسانند، مشغول مراسم‌های ازدواج این دو جوان می‌شوند. بزرگ‌آقا به خاطر دلایلی که به‌مرور در داستان شفاف می‌شود، به بهانه‌ای، شهرزاد را وادار به ازدواج با قباد می‌کند. قباد، داماد بزرگ‌آقا و همسر شیرین است که در ظاهر به خاطر بچه‌دارنشدن، میان آن‌ها اختلاف است. شفاف‌شدنِ اینکه مشکل نازایی از قباد است یا شیرین، ازدواج اجباری شهرزاد و قباد را رقم می‌زند. بعد از ازدواج، قباد عاشق شهرزاد می‌شود و بعد از مدتی، آن‌ها صاحب فرزند می‌شوند. بزرگ‌آقا برای اینکه تنها همین نتیجه را از این ازدواج می‌خواست، قباد را مجبور می‌کند تا شهرزاد را طلاق دهد و امید (کبیر) را به عنوان وارث خاندان دیوان‌سالار از شهرزاد می‌گیرد. شهرزاد هم بعد از اینکه می‌بیند تلاش‌هایش برای حفظ زندگی با قباد، اثرگذار نمی‌شود، تلاش می‌کند تا به زندگی عادی خودش بازگردد. بعد از مدتی با فرهاد که از ابتدا قرار بود با هم ازدواج کنند، ازدواج می‌کند. در خلال داستان، داستان‌های فرعی دیگری نیز وجود دارد. مثل داستان زندگی قباد که مشخص می‌شود او برادرزادۀ واقعی بزرگ‌آقا نیست. یا ماجراهای بزرگ‌آقا در حکمرانی و نفوذ سیاسی و اقتصادی او. این داستان در سه فصل داستان‌های شخصیت‌های مختلف داستان را نیز نمایش می‌دهد.

کارگردان: حسن فتحی

نویسنده: حسن فتحی، نغمه ثمینی

تهیه کننده: سید محمد امامی

بازیگران: علی نصیریان، ترانه علیدوستی، شهاب حسینی، مصطفی زمانی، پریناز ایزدیار، مهدی سلطانی، محمود پاک‌نیت، هومن برق‌نورد، غزل شاکری، امیرحسین رستمی و...

شخصیت‌ها:

بزرگ‌آقا دیوان‌سالار: بزرگ‌آقا، بزرگِ خاندان دیوان‌سالار است. بزرگ‌آقا، پدر شیرین، فردی ثروتمند و صاحب‌نفوذ است و در سیاست و قدرت، در سایه همه‌چیز را مدیریت می‌کند. همۀ افراد از بزرگ‌آقا حرف‌شنوی دارند و کسی روی حرف او حرف نمی‌زند.

شهرزاد سعادت: شهرزاد دختر جمشید سعادت است. او دانشجوی پزشکی و در زمانۀ خود، دختری روشنفکر است. شهرزاد شیرینی‌خوردۀ فرهاد است و می‌خواهد با او ازدواج کند اما بعد از کودتای 28 مرداد و اتفاقاتی که رخ می‌دهد، بزرگ‌آقا دستور می‌دهد که شهرزاد با قباد ازدواج کند تا معلوم شود که مشکل نازایی از قباد است یا شیرین.

قباد دیوان‌سالار: داماد بزرگ‌آقا و همسر شیرین که برای اینکه معلوم شود مشکل نازایی دارد یا نه، با شهرزاد ازدواج می‌کند. قباد بعد از ازدواج با شهرزاد، به‌شدت به او علاقه‌مند می‌شود و بعد از اینکه بزرگ‌آقا دستور می‌دهد آن‌ها از هم جدا شوند، نمی‌تواند این موضوع را بپذیرد و بالاجبار دستور بزرگ‌آقا را اجرا می‌کند.

شیرین دیوان‌سالار: دختر بزرگ‌آقا و زن اول قباد. او که دخترعموی قباد نیز هست، به شدت به قباد وابسته و علاقه‌مند است و نمی‌تواند ازدواج مجدد او را بپذیرد. او به طور کلی با همه برخورد تحقیرآمیز دارد و همه را پایین‌تر از خودش می‌بیند.

فرهاد دماوندی: پسر هاشم دماوندی است. او که از ملی‌خواهان است. سردبیر بخش ادبی یک نشریه. فرهاد در روز کودتا 28 مرداد، طی یک اتفاق، قاتل یدی گلدره‌ای (یکی از جان‌نثاران اعلی‌حضرت و یکی از گنده‌لات‌های تهران) شناخته می‌شود و همین اتفاق باعث می‌شود داستان زندگی شخصی او نیز متاثر شود. او نامزد شهرزاد است که به دستور بزرگ‌آقا باید از نامزدش بگذرد.

کشور سازنده: ایران