نقد و بررسی فیلم تابستان داغ

تابستان داغ روایت کودکانی است که در دو خانواده با دو طبقه‌ اجتماعی فرودست و بالا‌دست زندگی‌ می کنند. هر دو کودک، قربانی خودخواهی والدین‌شان بوده و آسیب‌های متفاوت فیزیکی و روانی را متحمل می‌شوند.

کودک طبقه‌ی اجتماعی پایین، در خانواده‌ای زندگی می‌کند که پدر، بی‌مسئولیت بوده و مادر به خاطر زندگی سختی که بابت بی‌عاری او از سر گذرانده، حاضر به زندگی مشترک با وی نیست، از طرفی برای حفظ بچه، به طلاق هم رضایت نمی‌دهد. بچه‌ی این خانواده‌، بین مسئولیت‌های کودکی و بزرگسالی گرفتار شده است. مادر برای تأمین زندگی، مربی مهدکودک می‌شود. لذا، ساعاتی که او در خانه نیست، بچه کارهای بزرگسالانه همچون مرتب‌ کردن خانه، آشپزی و رخت‌شویی و کارهایی که وظیفه‌ی یک فرد بزرگسال است را انجام می‌‌دهد.

کودکی که در خانواده‌ای با طبقه اجتماعی بالا زیست می‌کند، هرچند از حیث مالی و آسایش زندگی، تأمین است لیکن، شاهد دعواهای لفظی والدین‌اش بوده و به لحاظ روانی بسیار آسیب می‌بیند.

هر دو کودک قربانی وضعیت اقتصادی و اجتماعی و خواسته‌های فردی والدین‌شان خاصه مادران هستند. هر دو مادر به بهانه‌ای می‌خواهند مستقل باشند. مادر خانواده فقیر، بی‌مسئولیتی همسرش را دستاویز قرار داده و شاغل شدن را از سر ناچاری انتخاب می‌کند. در مقابل، خانم دکتر، همسرش را مقصر از دست دادن موقعیت‌های اجتماعی و شغلی می‌داند. هرچند کارگردان اثر مدعی است قصد داشته ارکان خانواده، زن و شوهر، به‌ خصوص محصول این خانواده‌ یعنی فرزند که بعضا قربانی مسئولیت‌پذیر نبودن خانواده می‌شود را نشان دهد، منتهی مسیری که او در فیلم دنبال می‌کند برگشت به خانواده‌ی سنت‌گرای ایرانی است.

مسئولیت‌پذیری و مدیریت خواسته‌های فردی، خانوادگی و حتی اجتماعی به ویژه در حوزه‌ی زنان، مسئله‌‌ی پردامنه و بحث‌برانگیز سال‌های اخیر جوامع، خاصه جامعه ایران است. مسیری که فیلم در خصوص زنان طی می‌کند برگشت زن از نسخه‌ی غربی به نسخه‌ی کاملا شرقی است. زن غالبا غربی ابزاری در خدمت سرمایه‌داری مدرن بوده و زن غالبا شرقی، عنصری در حاشیه و بی‌نقش در تاریخ سازی. به نظر می‌رسد الگوی سوم زن که زن را نه شرقی و نه غربی می‌داند، بهترین نوع زیست یک زن باشد. با فرزندتان در خصوص شاغل یا خانه‌دار بودن زنان، شغل بیرون از خانه یا تربیت فرزند و شیوه تربیت فرزندان مطروحه در اثر گفت‌وگو کنید.

دو راهی دروغ و صداقت نیز علاوه بر موارد یاد شده از دیگر مفاهیم اساسی داستان است‌. تمام شخصیت‌ها به دفعات دروغ می‌گویند. دروغ‌‌ها هم در موارد کلان مانند پنهان کردن پرستاری بچه از پدر و هم در مواردی همانند یاد دادن دروغ به دختربچه‌ی خانواده‌ی فقیر توسط دایی‌اش رخ می‌دهد. تنها شخصیتی که نمی‌خواهد دروغ گفته و نمی گذارد به فرزندش دروغ گفتن یاد بدهند" نسرین"، مادر خانواده طبقه اجتماعی فقیر، است. او در نیمه پایانی داستان در مورد حقیقت ماجرای مرگ پسر خانواده دکتر، برخلاف بقیه، صداقت را برمی‌گزیند. لیکن، صداقت او برخاسته از اخلاق و به خاطر بچه‌ی فوت شده نیست. صرفا یک همدردی و همدلی زنانه است.

تماشای تابستان داغ به جهت ایجاد همدلی خاصه با کودکان داستان برای مخاطب زیر ۱4 سال مناسب نیست.

نسرین: زنی از طبقه اجتماعی فقیر که مسئولیت زندگی خود، دختر و برادرش را بر عهده دارد. صداقت مشخصه‌ی اصلی شخصیت او است منتهی برای درآمد بیشتر، در دروغ خانم دکتر به همسرش شراکت می‌کند.

سارا: خانم دکتری متولد شهرستان ولی ساکن تهران که برای رشد اجتماعی و شغلی خود نمی‌خواهد در خانه مانده و فرزندش را بزرگ کند. لذا با همسرش چالش داشته و سر سپردن او به نسرین به همسرش دروغ می‌گوید.

فرهاد: شوهر نسرین که با بی‌مسئولیتی خود، زندگی را برای نسرین و دخترش سخت کرده است. او با گرفتاری نسرین سر بچه‌ی خانواده دکتر به بی‌مسئولیتی خود، اعتراف کرده و سر خانه و زندگی‌اش برمی‌گردد.

ایمان: آقای دکتر متولد شهرستان و ساکن تهران، شوهر سارا که مخالف شاغل بودن سارا و پرستار گرفتن برای بچه است. او پس از مرگ فرزندشان، برای کار و زندگی با سارا راهی شهرستان می‌‌شود.

داستان

نسرین زنی از طبقه‌ی اجتماعی پایین است که به خاطر بی‌مسئولیتی همسرش جدا از او زندگی می‌کند. از طرفی برای از دست ندادن دخترش طی طلای، حاضر به جدایی نیست. لیکن او بی‌اطلاع همسرش، در گوشه‌ای از شهر، خانه‌ای اجاره کرده و برای تأمین احتیاجات زندگی مربی مهدکودک کودک می‌شود. در محل کارش با خانم دکتری آشنا می‌شود که بر سر نگهداری فرزندش با همسرش چالش دارد. خانم دکتر فعالیت اجتماعی و رشد شغلی می‌خواهد لیکن همسرش تربیت و نگه‌داری فرزند را مقدم بر خواسته‌ی او می‌داند. خانم دکتر مخفیانه از همسرش با نسرین هماهنگ می‌شود که بکی دو شب فرزند او را در خانه‌اش نگه دارد. نسرین در شب دوم برای مراقبت از برادرش که تصادف کرده به بیمارستان می‌رود. دختر نسرین مسئولیت پسر خانم دکتر را می‌پذیرد. اما بر اثر بی‌احتیاطی، پسربچه از پشت بام پرت شده و می‌میرد. دختر نسرین آمدن خانم دکتر و پسرش را به منزل خودشان انکار می‌کند. چند روز بعد، نسرین و همسرش جنازه‌ی پسربچه را حوالی خانه پیدا می‌کنند ولی شوهر نسرین واقعیت را از خانواده دکتر پنهان می‌کند. نسرین که گمان می‌کند آقای دکتر، خانم دکتر را مقصر گم‌ شدن و فوت پسرشان می‌داند، واقعیت را به آقای دکتر می‌گوید. آقای دکتر که برایش مکشوف می‌شود همسرش تقصیری ندارد و از طرفی، خانواده نسرین نیز تعمدی نداشتند، پیگیری ماجرا را رها کرده و برای زندگی و طبابت به شهرستان برمی‌گردند.

کارگردان: ابراهیم ایرج‌زاد

تهیه کننده: جواد نوروزبیگی

بازیگران: پریناز ایزدیار، علی مصفا، مینا ساداتی، یسنا میرطهماسب، صابر ابر

کشور سازنده: ایران

مخاطب اثر: نوجوان، بزرگسال، خانواده