نقد و بررسی فیلم ابو‌زینب

سینمایی ابو‌زینب روایتی حقیقی از مقاومت یک خانواده‌ی لبنانی در برابر صهیونیست‌‌ها است که از ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۰ را به نمایش می‌گذارد.

ابو‌زینب داستان مادری است که پانزده سال هویت اصلی و قصه‌ی شهادت استشهادی فرزندش را از جامعه، همسر و باقی فرزندانش پنهان کرد. لذا، مادر، به مثابه یک زن، را به عنوان هسته‌ی اصلی مقاومت مردمی معرفی می‌کند. در این سینمایی، مادر همانند دخترش، عضوی از گروه سیاسی_نظامی مقاومت لبنان نیست تا نقش مستقیم در اجرای برنامه‌های آن داشته باشد. منتهی همانگونه که امام(ره) فرمود، زنان نیمی از جامعه و مربی نیم دیگر جامعه هستند، این مادر به واسطه‌ی تربیت فرزندانی شجاع، مؤمن و مؤثر در دفاع از مقدسات، آزادی و حریم اسلام به مراتب نقش مهم‌تری در مقاومت دارد. بنابراین، نقش مادر در فیلم مذکور یک الگوی فرا سرزمینی است.

فضا و فرهنگی که فیلم نشان می‌دهد، از حیث فرم و محتوا، حس و حال عربی دارد. به گفته‌ی کارگردان، مخاطب اصلی این درام عاطفی، جهان عرب است. لذا، مخاطب غیر عرب شایسته و بایسته است که ابو‌زینب را در قالب فرمی و محتوایی سینمای عرب مورد قضاوت قرار دهد. بستر اصلی سینمای مقاومت، ایستادگی و رشادت مردمی در برابر دشمنان داخلی و مهاجمان خارجی است. در این راستا، دیالوگ شهید عامر توفیق کلاکش به زیبایی نشانگر ریشه و الگو‌گیری مقاومت مردمی است.

پیرمرد: بهشت که پر درخت زیتونه.

شهید عامر: امثال من کاشتن دیگه.

درخت زيتون در فرهنگ عرب نماد مقاومت و شهادت است. چرا که فصل برداشت زیتون، هنگام جشن و شادی مردم است.

ابو‌زینب علاوه بر داستان ظاهری و روایت مقاومت خانوادگی، بیانگر تاریخ اشغال و مقاومت مردمی لبنان نیز است. شهید مدنظر داستان، عامر توفیق کلاکش، از جمله افرادی است که پا جای پای شهید احمد قصیر گذاشته و با عملیات استشهادی مختلف، اخراج نیروهای اشغالگر را از لبنان ترتیب دادند‌. روایت شهید احمد قصیر، شخصی که اولین و مهم‌ترین عملیات شهادت طلبانه را علیه رژیم صهیونیستی انجام داد، و روز شهید در لبنان به نام او است را در مستند لهیب الصنوبر(شعله‌های کاج) مشاهده کنید.

شهادت استشهادی مسئله‌ای است که احتمالا ذهن مخاطب کم‌ سن یا بی‌اطلاع از مفاهیم اسلام را درگیر خواهد کرد. مقایسه‌ی بُعد درون مذهبی این نوع عملیات با عملیات انتحاری می‌تواند برای بیننده روشنگر باشد. تمایز این دو نوع عملیات به انگیزه و نیت فرد عامل وابسته است. عملیات انتحاری بدون توجه به فضای نظامی حاکم انجام شده و صرفا تعداد تلفات، نظامی و غیرنظامی، مهم است. لیکن، عملیات استشهادی بستگی به شرایط نظامی و زمانی که هیچ راه دیگری برای پس گرفتن حق خود وجود ندارد صورت می‌گیرد. لذا، نیت از انجام عملیات استشهادی، دفاع از ایمان و مقدسات و سرزمین اسلامی است. تفاوت این دو نوع عملیات را در رویکرد گروه‌های تروریستی همچون داعش و گروه‌های مقاومت لبنان و فلسطین و مانند آن می‌توان قضاوت کرد.

ابوزینب هرچند اثری درباره جنگ است منتهی چنانچه گفته شد وجه ایثار و مقاومت یک مادر جنگ‌زده را نشان می‌دهد. بنابراین تماشای آن برای مخاطب بالای 14 سال بلا مانع است. هنگام تماشا، با فرزند خود در باره انگیزه‌‌ی شهید عامر کلاکش ‌و شخصیت برادرها و خواهرش گفتگو کنید. کتاب شهدایی همچون شهیدان حسین فهمیده، علی لندی، زینب کمایی، راضیه کشاورز و دگر شهدای نوجوان را همراه او خوانده و سبک زندگی و سلوک این اشخاص را به مباحثه بگذارید. مادران شهدا، تاریخ لبنان، خباثت دشمن خارجی و وطن فروشی و مقاومت مردمی از دیگر نکات فیلم است که تأمل و بحث در باره آن بایسته و پسندیده است.

شخصیت‌ها

انصاف: مادر خانواده که با مقاومت و بردباری، راز شهادت فرزندش عامر را ۱۵ سال از بقیه پنهان کرد. عامر: پسر نوجوانی که با عملیات استشهادی، عوامل رژیم صهیونیستی را از بین برد و به قهرمان ملی ناشناخته‌ای تبدیل شد. داستان

جنوب لبنان توسط رژیم صهیونیستی در ۱۹۸۲ اشغال شده است. در سال ۱۹۸۵ عامر توفیق کلاکش، پسر نوجوانی است که با عملیات استشهادی، مقر صهیونیست‌ها را از بین می‌برد. مادر عامر ماجرای شهادت او را به خواسته‌ی خودش، از مردم، همسر و باقی فرزندانش پنهان می‌کند. این راز مخفی، ۱۵ سال پوشیده می‌ماند تا هنگامی که یکی از خواهران عامر شهید شده و دو برادرش در زندان صهیونیست‌ها گرفتار می‌شوند. در سال ۲۰۰۰ با اخراج نیروهای اسرائیلی از خاک لبنان و پیروزی مقاومت، غیر از مادر و برادرها، باقی خانواده و مردم متوجه می‌شوند ابوزینب، قهرمان ملی‌شان، همان عامر بوده است.

کارگردان: علی غفاری

تهیه کننده: مرتضی شعبانی

بازیگران: کارمن لبس، باسم مغنیه، عمار شلق

کشور سازنده: ایران، لبنان

رده سنی: نوجوان بزرگسال خانواده