نقد و بررسی فیلم شب اول ۱۸سالگی

تربيت فرزندان امری مهم و پيچيده است که ظرايف بسياری در آن نقش خواهد داشت. در مسئله‌ی تربيت، اکثر روانشناسان معتقدند که بايد جايگاه پدر به‌خوبی و با اقتدار همراه با محبت تبيين شود. به‌خصوص برای دختران که بايد اين تکیه‌گاه نشانگر قدرت و صلابت باشد و برای پسران نیز به‌عنوان الگویی برای آینده‌شان قلمداد شود.

تعریف درست جایگاه پدر در خانواده می‌تواند اعتمادبه‌نفس فرزندان را بالا ببرد و آن‌ها را از انحراف‌های اجتماعی و اخلاقی دور کند. اما در این فیلم همه‌ی شخصیت‌هایی که نقش پدر گرفته‌اند مسئله‌دارند.

پدر هدی اصلاً معلوم نيست چرا غایب است و همسر و فرزندش را تنها گذاشته! پدر ارغوان که عليل و ضعيف است و نه‌تنها برای بچه‌هايش وقت نگذاشته، بار اضافه‌ی آنان نيز شده است و معطّل تأمين خرجی توسط پسر جوانش است! پسری که با زور و دعوا می‌خواهد برای خواهرش برادری کند! و معلوم نيست چقدر بر خواهرش ظلم کرده که خواهر حاضر می‌شود تنها پس‌انداز خود را جهت تأمين ديه‌ی او برای قصاص به مادر مقتول بدهد و در آخرش بگويد بااينکه هيچ‌وقت فکر نمی‌کردم براي برادرم چنين خواسته‌ای داشته باشم، اما از او بگذريد! و نهايتاً برادرش با مبتلاشدن به سرطان و مجدّداً نمايش زبونی و ضعف او، دل مادر مقتول نرم می‌شود.

همچنين در فيلم، حتی اگر خانواده‌ای تمام تلاشش را برای حفظ و مراقبت دخترش بکند باز ممکن است توسط مردان جامعه مورد تهديد قرار بگيرد و همه‌ی حاصل عمر يک‌شبه بر باد رود. و مردان تنها اسم سرپرست خانواده را يدک می‌کشند درحالی‌که بيشتر برای دختران و زنان مانع‌تراشی می‌کنند.

مادر هدی به‌تنهایی دختر خود را بزرگ کرده بود و او دختر درسخوان و خوبی بود که همه از او راضی بودند، اما ناگهان یک‌شبه توسط مردی عصبانی کشته می‌شود! یا ارغوان به‌خاطر بدهی برادرش به صاحب‌کارش، تهدید به قتل می‌شود! اين حجم از سياه‌نمايی مردان و پسران و القای اینکه آن‌ها موانع زندگی زنان هستند‌ برای امنیت روحی و عاطفی مخاطب نوجوان بسیار خطرناک است و لازم است والدين در اين موارد با نوجوان خود صحبت کنند.

همچنين متأسفانه فيلم براي ايجاد کشش مناسب براي مخاطب به مسائل پرحاشيه و نخ‌نمايی مانند قصاص می‌پردازد و با ايجاد سوالاتی مخاطب را دچار مسئله می‌کند که چرا بايد دين خدا تفاوتی در دیه‌ی زن و مرد قائل باشد؟ حتی اگر قاتل مرد باشد چرا باید تفاضل دیه به قاتل پرداخت شود و اين چنين به زنان ظلم شود؟

لذا لازم  است والدين با اشراف بر مسائل حقوقی به کمک ذهن نوجوان خود بشتابند و از این فیلم به‌عنوان فرصت مناسبی برای پرداختن به این موضوع استفاده کنند و آن‌ها را با چرايی مسئله‌ی قصاص و نقش و جايگاه آن آشنا کنند. همچنين به اين نکته توجه شود که باوجود تجویز قصاص، باز تأکيد اسلام بر بخشش و گذشت است.

همچنين درمورد تفاضل ديه به دور از حواشی احساسی فیلم، به‌خوبی طرح مسئله کنید و ذهن پرسشگر نوجوان خود را روشن کنید.

خلاصه:  این فيلم فرصتی است تا والدين درمورد موضوع قصاص و تفاوت ديه‌ی زن و مرد صحبت کنند. همچنين لازم است به تبيين جايگاه پدر در خانواده بپردازند.

چرا حکم قصاص در احکام اسلامی وجود دارد؟ آيا قصاص تأثيری در عدم ارتکاب جرم در جامعه دارد؟

به نظر شما بهتر نبود ارغوان با اجازه‌ی خانواده‌اش، دوستانش را دعوت می‌کرد تا اصولاً قتلی رخ نمی‌داد؟

چرا سامان قبل‌ازاينکه با خواهرش صحبت کند و دليل حضورش را در شهربازی بپرسد متوسل به زور شد؟

به نظر شما چه چيزي در بهبود روابط خواهر و برادری ارغوان کمک می‌کرد؟

چرا بايد به قاتل مردی که مرتکب قتل یک زن شده هنگام قصاص مبلغی به‌عنوان تفاوت ديه داد؟

روابط هدی و مادرش را چگونه ارزيابی می‌کنيد؟

دوستان هدی بعد از شوک مردن هدی، چطور می‌توانستند به درس بازگردند؟ اصولاً بعد از فوت نزديکان و دوستان چطور می‌شود به زندگي عادی برگشت؟

خلاصه: با طرح سوالات و ارائه پاسخ‌های غيرمستقيم، ذهن نوجوان خود را ياری کنيد تا به دور از احساسات بتواند پاسخ سوالات را بيابد.

هدی عليزاده دانش‌آموز درسخوان و موفقی است که با دعوت دوستش، ارغوان، به اتفاق چند نفر از دوستان ديگرش، قرار است در شهربازی جشن تولد بگيرند. در شهربازی برادر ارغوان با ديدن خواهرش عصبانی می‌شود و از او می‌پرسد چرا بدون اجازه به شهربازی آمده و به‌زور می‌خواهد او را به خانه برگرداند که مادر هدی که دخترها را از دور زیر نظر داشت وارد عمل می‌شود و در اين حين، به‌صورت اتفاقی سامان هدی را هل می‌دهد که باعث پرت‌شدن او و فوتش می‌شود.

مادر هدی (خانم صالحی) تصميم به قصاص سامان می‌گيرد تا او بار ديگر خانواده‌ی ديگری را عزادار نکند. (اگرچه درحقیقت نباید به این جرم حکم قصاص داد و این ضعف عجیب فیلمنامه است!) درنهايت به کمک وکيلش حکم قصاص صادر می‌شود ولی متوجه می‌شود برای اجرايی‌شدن حکم به دليل مردبودن قاتل و تفاوت در جنسيت مقتول بايد مبلغی به‌عنوان مابه‌التفاوت به خانواده‌ی قاتل داده شود.

مادر هدی که کارمند بانک است با گرفتن وام و فروش ماشين و پس‌گرفتن شهريه‌ی مدرسه‌ی دخترش از مدير مدرسه، پول را آماده می‌کند که متوجه تهديدهای صاحب‌کار سامان می‌شود که از او 200 ميليون سفته داشته است که درصورت قصاص، پولش را از خانواده‌ی او به‌زور هم که شده می‌گيرد.

با دخالت مادر هدی و وساطت او قرار می‌شود یک چک کارمندی داده شود تا ديگر خانواده به‌خصوص ارغوان مورد تهديد قرار نگيرند. مادر هدی از دوستان دخترش قول می‌گيرد تلاششان را براي درس بکنند و هيچ چيزی مانعشان نشود.

زمانی‌که مادر هدی به صاحب‌کار سامان چک را می‌دهد او می‌گويد با ديدن وضعيت سامان از او گذشته است و چک را بر می‌گرداند و سفته‌ها را پاره می‌کند.

با تکميل پول ديه، مادر هدي متوجه مي شود سامان مبتلا به سرطان شده است و از اين بيمارستان به بيمارستان ديگر درحال جابه‌جايی است و مشکل مالی برای درمان دارد. با پرداخت هزينه‌ی بيمارستان توسط مادر هدی و بازشدن دستبند از دست سامان، روند درمان شروع می‌شود و درنهايت مادر هدی با خشم از سامان می‌خواهد زود خوب شود.

کارگردان: حامد تهرانی

نویسنده: حسین تهرانی

تهیه کننده: علیرضا شجاع نوری

بازیگران: ژاله صامتی، بهنوش بختیاری، علیرضا استادی، مهدی حسینی نیا

شخصیت‌ها:

هدی عليزاده: دختر باهوش و درسخوانی که با مادرش زندگی می‌کند و در شب تولدش در یک دعوا کشته می‌شود.

خانم صالحی: مادر هدی و کارمند بانک است بعد از فوت هدی به‌دنبال قصاص است.

ارغوان: دوست و همکلاسی هدی است که برنامه‌ی تولد در شهربازی را او تدارک ديده است و برادر او باعث فوت هدی می‌شود.

سامان: برادر ارغوان که در شب تولد هدی، با دعوا سر اينکه چرا خواهرش به شهربازی آمده، هدی را هل می‌دهد و باعث مرگ او می‌شود.

سليمی: کسی که از سامان سفته‌ی 200 ميليونی دارد و خانواده‌ی سامان را تهديد می‌کند که پول او را قبل از قصاص بدهند.

کشور سازنده: ايران

جوایز و افتخارات: جایزه‌ی بهترین فیلمنامه از جشنواره‌ی بارسلون را دریافت کرده و در بیست‌وچهارمین دوره‌ی جشنواره‌ی آوانکا موفق به دریافت سه جایزه‌ی بهترین فیلم، بهترین فیلمنامه و جایزه‌ی فدراسیون بین‌المللی باشگاه فیلم ficc (دن‌کیشوت) شده است.

مخاطب اثر: نوجوان، بزرگسال