نقد و بررسی فیلم شاهرگ

شاهرگ اولین فیلم سینمایی علی غفاری در دهه‌ی هفتاد شمسی است. این فیلم حادثه‌ای و پر تحرک روایت جوان ساده دلی است که به تازگی از زندان خلاص شده و طی یک واقعه‌ی تصادفی وارد ماجرایی پلیسی می‌شود.

روایت پلیسی داستان درباره چند تن از عوامل رژیم شاهنشاهی است که قبل از انقلاب ۵۷ مقدار زیادی مواد مخدر را در مکانی خاک کرده‌اند. نقشه‌ی محل اختفا را به چهار قسمت تقسیم کرده و هر قسمت دست یکی از افراد است. یک نفر از این گروه که پس از انقلاب به خارج از کشور گریخته، حال برمی‌گردد و با کشتن سه نفر دیگر قصد دارد مواد مخدر پنهان شده را در قبال قاچاق اسلحه معاوضه کند." منصور"، جوان ساده دل، که شاگرد یکی از این چهار نفر بود، پایش به این ماجرا باز می‌شود.

شاهرگ همانطور که گفته شد، به فراخور سینمای آن روز ایران، یک اثر اکشن و پویا است. لذا، کاراکترها به لحاظ شخصیت‌پردازی داستانی، چندان ساخته و پرداخته نشده‌اند و نمی‌توان برای الگوگیری بر روی آن‌ها تمرکز کرد. منصور نیز همانند شخصیت" بهروز" در سینمایی چراغ قرمز، اثر دیگر کارگردان در سال ۸۸، پسری ساده‌دل و دوستدار خانواده از طبقه اجتماعی فرودست جامعه است که به طور اتفاقی وارد ماجرای پلیسی می‌شود لیکن، همانند بهروز در دوراهی وسوسه و راه درست، دومی را برگزیده و با پلیس همکاری می‌کند. این جنبه‌ی شخصیت منصور برای مخاطب قابلیت الگوپذیری دارد. از دگر سو، اعتماد کردن سرگرد فرزین به منصور با سابقه‌ی اعتیاد و دزدی وی، ارزش دارد حول تصمیم وی گفتگو شود‌. آیا در شرایط کنونی جامعه به افرادی که در راه نادرست قدم گذاشته‌اند، می‌توانیم اعتماد کرده و فرصت جبران دهیم؟ سرگرد فرزین در شخصیت منصور چه نکته‌ی مثبتی دید که توانست به او اعتماد کند؟

دروغگویی منصور می‌تواند از حیث روان شناختی مورد بحث قرار بگیرد. اساسا افراد زمانی به دروغ‌های دومینو‌وار و بدون منطق دست می‌زنند که نیاز به جلب توجه و تایید دیگران دارند، عزت نفس ضعیف داشته و خود حقیقی‌شان را نمی‌پذیرند یا از روی ترس و سرپوش گذاشتن به احساسات ناخوشایند این کار را می‌کنند. منصور جزو افرادی است که توجه و حمایت دیگران را می‌خواهد. به همین دلیل پس از همکاری با پلیس، به خاطر اعتماد و توجه سرگرد فرزین، از دروغ دست برمی‌دارد.

باور و اعتماد به افراد خاصه کسی که مرتکب خطا شده است، مضمون اصلی این داستان است‌. لیکن به سبب اشاره به بحث طلاق، اعتیاد، نشان دادن صریح تهدید و قتل آدم‌ها تماشای آن به مخاطب بالای ۱3 سال پیشنهاد می‌شود.

شخصیت‌ها

بهروز: جوان ساده‌ دل و بیکاری که بدون دلیل به طور دائم دروغ می‌گوید. طی یک حادثه اتفاقی وارد داستان پلیسی شده و یه خاطر اعتماد سرگرد فرزین، تلاش می‌کند به جای وسوسه، راه درست را انتخاب کند.

سرگرد فرزین: او به بهروز اعتماد کرده و به وی فرصت می‌دهد، خودش را با ورود به ماجرای پلیسی نشان دهد.

تیمسار عضدی: از سرکرد‌گان رژیم شاهنشاهی که برای مبادله مواد مخدر با قاچاق اسلحه به کشور بازگشته و بهروز را در تیم خود می‌پذیرد.

داستان

قبل از انقلاب ۵۷ تعدادی از اعضای رژیم شاهنشاهی، محموله‌ی قاچاق مواد مخدر را به جای انهدام، زیر خاک دفن می‌کنند. نقشه‌ی محل اختفا را به چهار قسمت تبدیل کرده و هر بخش را به یکی از اعضای گروه می‌دهند. پس از پیروزی انقلاب، یکی از اعضا به خارج از کشور گریخته و چند سال بعد، برای تبادل قاچاق اسلحه با مواد مخدر به ایران برمی‌گردد. او دو نفر از اعضای گروه چهار نفره را کشته و نقشه‌ای که دست آن‌ها بود به دست می‌آورد. برای به دست آوردن نقشه نفر سوم که عتیقه فروش است، شاگرد او، منصور، به باند معرفی می‌شود.‌ منصور قبل از این ماجرا، به اتهام دزدی از عتیقه فروشی در حبس بود که با وساطت سرگرد فرزین آزاد می‌شود. منصور هنگام مراجعه به عتیقه فروشی برای دزدیدن نقشه با جسد صاحب کار خود مواجه می‌شود. او مجسمه‌ای از مغازه دزدیده و به برای دخترش، هدیه می‌آورد. سرگرد فرزین نقشه‌ای که دست عتیقه فروش بود را داخل این مجسمه پیدا می‌کند. اعضای باند، همسر و دختر منصور را به بهانه کلک زدن وی سر نقشه، گروگان می‌گیرند. سرگرد فرزین، نقشه را به منصور می‌دهد تا به باند داده و اعتماد آن‌ها را جلب کند‌. دست آخر، هنگام معامله مواد مخدر با بار اسلحه‌ها، نیروی انتظامی سر رسیده و قاچاقچیان دستیگر می‌شوند.

کارگردان: علی غفاری

تهیه کننده: محسن شایانفر، محسن مسافرچی

بازیگران: فریبرز عرب‌نیا، چنگیز وثوقی، جلال پیشواییان، رضا صفایی‌پور، میرمحمد تجدد

کشور سازنده: ایران

مخاطب اثر: نوجوان، بزرگسال، خانواده