نقد و بررسی فیلم رستاخیزهای ماتریکس (ماتریکس ۴) ( The Matrix Resurrections)

«رستاخیزهای ماتریکس» محصول سال 2021، قسمت چهارم از سری مجموعه‌‌ی ماتریکس است که حواشی زیادی را به خود اختصاص داده است. یکی از این حواشی مربوط به تغییر جنسیت کارگردانان این مجموعه است و دیگری اعتراض کارگردانان فیلم «خواهران واچوفسکی» به شرکت برادران وارنر پیکچرز است که در بخش «پیام مثبت» به بیان آن پرداخته شده است، مثلا می‌توان گفت که شخصیت «تحلیل‌گر» استعاره‌ای از برادران وارنر است. واچوفسکی‌ها بعد از تولید قسمت سوم این مجموعه تمایلی به ساخت قسمت چهارم نداشتند، اما برادران وارنر پیکچرز که مدام برای ساخت قسمت چهارم ابراز علاقه نشان می‌دادند، پس از امتناع واچوفسکی‌ها، زک پن را برای نوشتن فیلمنامه‌ی جدید استخدام کردند. در چنین شرایطی سرانجام در اواخر سال 2019، لانا واچوفسکی بدون خواهرش کارگردانی این فیلم را پذیرفت.

این قسمت از مجموعه‌ی ماتریکس نیز مانند سه‌قسمت پیشین خود داستان پیچیده‌ای دارد و لازم است که مخاطب از سیر داستانی قسمت‌های قبلی آگاهی داشته باشد.

در این قسمت مسئله‌ی «انسان و ماشین» مطرح است. انسان‌ها، حتی نئو و ترینیتی نیز آسایش و زندگی خود را مدیون ماشین‌ها هستند. ماشین‌ها نیز در جهان ماتریکس از کِشت انسان‌ها انرژی خود را تأمین می‌کنند. انسان‌ها تابع ماشین‌ها هستند و هر زمان که جهان ماشینی به‌خطر بیفتد، به‌اراده‌ی ماتریکس بعضی از انسان‌ها تبدیل به سلاح می‌شوند. نئو و ترینیتی در جهت بهبود این اوضاع و کنترل ماتریکس، آن هم به‌نحوی که به‌نفع انسان‌ها و جهان واقعی باشد قیام می‌کنند. این موضوع ممکن است نوجوانان را نسبت به آینده و دنیای تکنولوژی هم هیجان‌زده کند و هم واهمه‌ای در دل آنها به‌وجود آورد. شما والدین عزیز می‌توانید برای تعدیل‌ فضا در درجه‌ی اول راجع به تخیلی‌بودن این فیلم با فرزندان خود صحبت کنید و از آنها بخواهید که مرزهای واقعیت و خیال را برای خود مشخص کنند و در درجه‌ی دوم نیز با مطرح‌کردن مسئله‌ی برقراری عدل جهانی آنان را نسبت به آینده‌ای روشن دلگرم کنید.

شما می‌توانید درباره‌ی پیام مثبت اثر با فرزندان خود صحبت کنید. از آنها بخواهید که ویژگی‌های یک انسان منفعل را توصیف کنند و برای آنکه خودشان یک انسان منفعل نباشند راه‌کارهایی پیشنهاد دهند. این راه‌کارها می‌تواند مطالعه، نوشتن، کسب آگاهی، روابط اجتماعی سالم و حضور در گروه‌های مطمئن، ارتباط با افراد امین و مطّلع، انجام فعالیت‌های خلّاقانه و... باشد.

خلاصه:

این فیلم به سلطه‌ی تکنولوژی و رسانه بر زندگی و روان انسان‌ها اشاره دارد. شما می‌توانید با تفکیک مرزهای خیال و واقعیت فضای ذهنی فرزندانتان را درباره‌ی این موضوع تعدیل کنید و با نوید ظهور منجی و برقراری عدل جهانی نگرانی آنها را نسبت به آینده کم کنید. شما می‌توانید درباره‌ی پیام اثر با فرزندان خود گفتگو کنید و از آنها بخواهید آگاهی خود را با انجام فعالیت‌هایی افزایش دهند.

چرا نئو و ترینتی از هویت و واقعیت خود دور شده بودند؟

شخصیت تحلیل‌گر را چگونه ارزیابی می‌کنی؟ به‌نظرت او می‌تواند نماینده‌ی رسانه‌ها باشد؟ او چگونه نئو را از توماس جدا کرد؟ چرا این کار را انجام می‌داد؟

باتوجه به اینکه باهم بودن نئو و ترینتی قدرت و اعتماد به‌نفس آنها را بیشتر می‌کرد، می‌توان گفت که آن دو مکمل یکدیگراند. به‌نظر تو قدرت محرکه‌ی آنها چه بود؟

آیا دنیای ماتریکس واقعیت دارد؟

اگر تکنولوژی بر انسان حاکم باشد چه پیامدهایی را برای ما و دنیایمان به‌دنیال خواهد داشت؟

به‌نظر تو آینده از آنِ انسان است یا از آنِ ماشین؟

به‌نظر تو از ماشین‌ها می‌توان چه استفاده‌های مثبتی کرد؟

اگر تو سازنده‌ی یک ماشین باشی دوست داری چه ماشینی اختراع کنی؟

خلاصه:

به‌نظر تو ماشین‌ها بی‌رحم‌اند یا سازندگان آنها؟ فکر می‌کنی که دنیا به چه تکنولوژی و ماشین‌هایی احتیاج دارد؟

توماس اندرسون و ترینیتی در دنیای خارج از ماتریکس زنده‌اند. هر دوی آنها توسط ماشین‌ها تعمیر شده‌اند و دوباره در نسخه‌ی جدیدی از ماتریکس قرار گرفته‌اند. خاطرات آنها نیز توسط ماشین‌ها سرکوب شده‌ است تا تحت کنترل قرار گیرند. با گذشت شصت سال از مرگ آنها، به لطف تغییراتی که دستگاه‌ها در بدن آن دو انجام داده‌اند، تنها بیست‌سال پیرتر شده‌اند. حالا توماس در واقعیتِ شبیه‌سازی‌شده‌ی ماتریکس، یک توسعه‌دهنده‌ی بازی‌های ویدیویی است و سه‌گانه‌ای از بازی ماتریکس را بر اساس خاطرات ضعیفی که از نئوبودن در خاطرش مانده است، خلق می‌کند. از طرف دیگر او تحت‌نظر روان‌شناسی است که درواقع نسخه‌ای از ماتریکس است. توماس که از این حقیقت بی‌خبر است به مصرف قرص‌های آبی که روان‌شناس برای او تجویز کرده است روی می‌آورد؛ قرص‌هایی که قادرند توماس را از واقعیت جهان پیرامون و از نئوبودن دور نگه دارند.

 ترینیتی نیز در قالب زنی به نام تیفانی به همراه شوهر و فرزندانش در حومه‌ی شهر زندگی می‌کند. این دو هر از گاهی در یک کافه با یکدیگر دیدارهایی دارند، درحالیکه تیفانی هیچ‌یک از خاطرات ترینیتی را به‌خاطر نمی‌آورد.

ماجرا از جایی آغاز می‌شود که توماس، شبیه‌سازی به نام «مُدال» را به اجرا درمی‌آورد. مُدال یک جعبه‌ی برنامه‌نویسی است که برای توسعه‌ی شخصیت‌های بازی ایجاد شده است. از سوی دیگر باگز (کاپیتان نموسین)، در درون این مُدال مجزا، با برنامه‌ای مواجه می‌شود که درحال اجرا کردن کدهای قدیمی ماتریکس است. این کدها مربوط به زمانی است که ترینیتی برای اولین‌بار نئو را در ماتریکس پیدا کرده بود. حالا باگز متوجه می‌شود که نئو زنده است. او با کمک نسخه‌ی جدید مورفیوس خود را به توماس می‌رساند. آنها با دادن قرص قرمز به او، بار دیگر توماس را به نئو بدل می‌کنند و او را به دنیای ماتریکس می‌کشانند. در طول این اتفاق، آنها متوجه می‌شوند که مأمور اسمیت نیز در قالب اسمیت (شریک تجاری توماس) همواره نزدیک توماس بوده است.

نئو با ورود به جهان ماتریکس، ترینیتی را در غلافی نزدیک به خود به‌صورت محصورشده می‌بیند. نئو به آیو، سنگر انسانی جدید و جایگزین زایون برده می‌شود و با نیوبی ملاقات می‌کند. نیوبی به او می‌گوید که شصت‌سال از جنگ ماشین می‌گذرد و بازماندگان انسان با ماشین‌هایی که برای پیوستن به جامعه‌ی انسانی فرار کرده بودند متحد شده‌اند تا با یک ناهنجاری مبارزه کنند؛ ناهنجاری‌ای که می‌تواند کل ماتریکس را به خطر بیندازد. او توضیح می‌دهد که این ناهنجاری پس از جنگ ماشین‌ها ایجاد شد و به نوعی نئو و ترینیتی را احیا کرده است و آنها را از دیگران جدا نگه داشته ‌است. نیوبی به نئو دستور می‌دهد که خارج از ماتریکس بماند، اما باگز و دیگران برای نجات ترینیتی از او نافرمانی می‌کنند.

 پس از ورود دوباره به ماتریکس، نئو و باگز در برابر اسمیت و روان‌شناس قرار می‌گیرند. اسمیت می‌خواهد ماتریکس را به دوران سابق خود بازگرداند، اما از روان‌شناس و نئو شکست می‌خورد. ولی روان‌شناس هدف دیگری دارد. او که در خارج از ماتریکس به مطالعه‌ی قدرت و رویاهای توماس پرداخته بود به این موضوع پی برده است که سرکوب کردن خاطرات نئو و ترینیتی و نزدیک نگه داشتن آنها به یکدیگر، یک ماترکیس کارآمد و نیروزا تولید می‌کند که در برابر ناهنجاری‌های سابق، مقاوم است. به گفته‌ی روان‌شناس، آزادی نئو سیستم را بی‌ثبات می‌کند و این تهدیدی برای راه‌اندازی مجدد ماتریکس به‌شمار می‌رود. نئو با روان‌شناس قراردادی می‌بندد که اگر نتواند تیفانی را متقاعد کند که گذشته‌ی خود را به خاطر بیاورد داوطلبانه ماتریکس را ترک کند و به غلاف خود بازگردد. روان‌شناس می‌پذیرد. تیفانی در فرایندی سخت هویت واقعی خود را به‌عنوان ترینیتی به یاد می‌آورد. با این اتفاق روان‌شناس تلاش می‌کند او را بکشد، اما اسمیت برای انتقام وارد می‌شود و به نئو، ترینیتی و دیگران زمان می‌دهد تا فرار کنند. نئو و ترینیتی در گوشه‌ای از یک آسمان‌خراش قرار می‌گیرند. آنها دست در دست یکدیگر می‌پرند و امیدوارند که نئو بتواند توانایی پرواز خود را مهار کند، اما در عوض ترینیتی این توانایی را به‌دست می‌آورد و به مکانی امن پناه می‌برند.

با کنترل جدید ترینیتی بر ماتریکس، او و نئو قصد دارند از روان‌شناس که حالا صورتی مطیع به خود گرفته است، برای بازسازی ماتریکس به دلخواه خود استفاده کنند.

کارگردان: Lana Wachowski/ لانا واچوفسکی

نویسنده:

 Lana Wachowski, David Mitchell, Aleksandar Hemon  

لانا واچوفسکی، دیوید میچل، الکساندر همن

نام تهیه کننده:

  Lana Wachowski, James McTeigue, Grant Hill

لانا واچوفسکی، جیمز مک‌تیگو، گرنت هیل

نام بازیگران:

Keanu Reeves, Carrie-Anne Moss, Yahya Abdul-Mateen II, Jessica Yu Li Henwick, Jonathan Groff, Neil Patrick Harris,  Priyanka Chopra, Jada Koren Smith

کیانو ریوز، کری-ان ماس، یحیی عبدالمتین دوم، جسیکا یو لی هنویک، جاناتان گروف، نیل پاتریک هریس، پریانکا چوپرا، جیدا پینکت اسمیت

نام شخصیت ها:

توماس اندرسون (نئو): او که توسط ماشین‌ها تعمیر و خاطرات گذشته‌اش به‌وسیله‌ی ماشین‌ها سرکوب شده است، حالا با نام اصلی خود (توماس اندرسون) در شرکت بازی‌های دیجیتالی مشغول به‌کار است. نئو تحت‌نظر یک روان‌شناس برای دور ماندن از حملات روانی ناشی از گذشته دارویی به نام قرص آبی مصرف می‌کند که او را از واقعیت خود دور نگه می‌دارد، اما به‌زودی برای نئوشدن به ماتریکس فراخوانده می‌شود.

تیفانی/ ترینیتی: او نیز مانند نئو تعمیر و خاطرات گذشته‌اش توسط ماشین‌ها سرکوب شده است و حالا در قالب زنی به نام تیفانی در حومه‌ی شهر زندگی می‌کند. تیفانی که حالا ازدواج کرده و مادر شده است به‌طور اتفاقی با نئو روبه‌رو می‌شود و در دنیای ماتریکس دوباره در قالب ترینیتی به او می‌رسد.

مورفیوس: او نسخه‌ی جایگزینیِ مورفیوس در «ماتریکس 1» است که نئو را از دنیای ماتریکس آزاد کرد. حالا مورفیوس با دادن قرص قرمز به توماس او را از زندگی روزمره بیرون می‌کشد تا دوباره به نئو تبدیل شود.

باگز (کاپیتان نموسین): او یک تفنگدار و خدمه‌ی انسانی نموسین است که با خالکوبی خرگوش سفید (باگز بانی) معروف شده است. باگز به کمک مورفیوس، توماس را به هویت اصلی خود یعنی «نئو» برمی‌گرداند.

اسمیت: او شریک تجاری توماس است که در اصل همان «مأمور اسمیت» دشمن نئو و عامل ماتریکس است.

تحلیل‌گر (روان‌شناس): او نیز عامل ماتریکس و دشمن نئو است که در قالب یک روان‌شناس یا درمانگر به توماس نزدیک شده تا معنای رویاهای او را بفهمد.

نیوبی: او ژنرال انسانی و کاپیتان سابق لوگوس هاورکرافت است.

کشور سازنده: آمریکا

کمپانی سازنده: Warner Bros. Pictures/ برادران وارنر. پیکچرز