نقد و بررسی فیلم بالا را نگاه نکن (Don't Look Up)

«بالا را نگاه نکن» فیلمی در ژانر کمدی، اجتماعی، سیاسی و علمی_تخیلی دارای ناهنجاری‌های بالایی است که تماشای آن برای افراد زیر 18سال توصیه نمی‌شود. اما نسخه‌ی پالایش‌شده‌ی آن می‌تواند برای نوجوانان بالای 15سال بلامانع باشد.

این فیلم از چند زاویه می‌تواند مخاطب را درگیر کند: اول آنکه؛ فیلم در موضوع و بستری آخرالزمانی روایت می‌شود‌. کره‌ی زمین بر اثر اصابت یک دنباله‌دار منقرض می‌شود. دوم آنکه؛ مثل همیشه در این فیلم نیز آمریکایی‌ها و دولت آمریکا نجات‌دهنده‌ی مردم دنیا معرفی می‌شوند و تنها در صورتی تهدید دنباله‌دار از بین خواهد رفت که آمریکا تصمیمی برای منحرف‌کردن آن بگیرد. سوم آنکه؛ عملکرد رسانه و حکومت آمریکا در این فیلم با یکدیگر هم‌پوشانی دارد. هر دوی آنها برای رسیدن به سیاست‌های منفعت‌طلبانه‌ی خود، افکار و اذهان مردم را به‌سمت موضوعات سطحی و سرگرم‌کننده‌ای هدایت می‌کنند که هم بتوانند سلیقه و ذائقه‌ی آنها را در دست کنترل بگیرند و هم بتوانند از سوی دیگر به قدرت و سودهای کلان خود دست پیدا کنند.

اگر شما نسخه‌ی پالایش‌شده‌ی این فیلم را با فرزند نوجوان خود تماشا کرده‌اید با او به نقد موضوعات ذکرشده و پیام‌های این اثر بپردازید. اگرچه این فیلم از دریچه‌ی طنز به اوضاع و احوال انسان‌ها و حکومت‌ها نگاه کرده است، اما اوضاع به‌تصویر کشیده چندان هم با واقعیت موجود فاصله‌ای ندارد. بخشی از مردم این روزگار تحت تأثیر رسانه‌ها از اصل خود دور مانده‌اند؛ آنها به‌جای آنکه به‌دنبال حقیقت و تفکر باشند، خود را سرگرم موضوعات زرد و سخیفی کرده‌اند که هر لحظه آنها را از انسانیت، اخلاق و عقل و درایت دورتر می‌کند. از فرزند خود بخواهید نمونه‌های این موضوع را در اطراف خود بکاود و راه‌هایی برای مقابله با این معزل پیشنهاد دهد.

در این فیلم سرمایه‌داری (شرکت بش) ظاهراً در خدمت مردم است، اما در پشت صحنه جز به سود کلان و قدرت بیشتر نمی‌اندیشد. دولت نیز در این فیلم به همین شکل ظاهر شده است. هر دوی آنها درنهایت به مردم پشت می‌کنند و کاری برای آنها انجام نمی‌دهند و مردم در معادلات آنها جایی ندارند. شاید این موضوع شما یا فرزند شما را نسبت به آینده بدبین کند، اما بهتر است به‌جای ناامیدشدن یا ترسیدن به این موضوع فکر کنیم که خواسته‌ها و انتخاب‌های ما می‌توانند در این مسیر تأثیرگذار باشند. به خود و فرزندان خود یادآوری کنید که ما با کسب آگاهی می‌توانیم از حقوق خود دفاع کنیم و به کسی اجازه‌ ندهیم که از اعتماد و حق ما سوءاستفاده کند.

خلاصه:

این فیلم دارای ناهنجاری‌های خارج از چارچوبی است که تماشای آن برای افراد زیر 18سال توصیه نمی‌شود، اما نسخه‌ی پالایش‌شده‌ی آن می‌تواند برای نوجوانان بالای 15سال بلامانع باشد. این فیلم در قالب کمدی، نقدی سیاسی_اجتماعی را درباب عملکرد رسانه‌ها، دولت‌ها و مردم به‌نمایش گذاشته است.

نقطه‌ضعف دکتر رندال چه بود که برای مدت کوتاهی دستخوش فریب رسانه‌ها و دولت قرار گرفت؟

به نظر شما چرا بعضی از صاحبان قدرت و رسانه می‌خواهند که مردم سرگرم موضوعات زرد و مبتذل شوند؟ راه‌کار شما برای مقابله با این موضوع چیست؟ به‌نظر شما مردم هم در این اوضاع پیش‌آمده مقصراند؟ چرا؟

خلاصه:

به‌نظر شما ما چطور می‌توانیم خود و ناخودآگاهمان را از هجوم رسانه‌های زرد در امان نگه داریم؟

کیت در تحقیقات خود متوجه می‌شود که یک دنباله‌دارِ بسیار بزرگ، به‌قطر 5 تا 10 کیلومتر از دورترین قسمت منظومه‌ی شمسی به‌سمت کره‌ی زمین در حال حرکت است. طی محاسبات دکتر رندال این جِرم عظیم تا شش‌ماه‌ونیم آینده با ‌قدرتی به‌اندازه‌ی یک‌میلیارد بمب هیروشیما، به‌‌اقیانوس آرام برخورد می‌کند و با ایجاد سونامی‌های گسترده باعث نابودی و انقراض کره‌ی زمین می‌شود.

دکتر رندال این موضوع را با ناسا درمیان می‌گذارد و آنها با انتقال این خبر به دکتر تدی اوگل‌تورپ، رئیس مرکز هماهنگی دفاع سیاره‌ای، موضوع را به‌اطلاع کاخ سفید می‌رسانند. در یک جلسه‌ی خصوصی کیت، رندال و تدی جزئیات این تهدید جدی را برای جینی اورلین، رئیس‌جمهور آمریکا و جیسون اورلین، رئیس دفتر او شرح می‌دهند. آنها یافته‌های کیت و رندال را معتبر نمی‌دانند و برای آنکه رقابت انتخاباتی ریاست‌جهوری آمریکا به‌خطر نیفتد از افشای آن نیز پرهیز کردند. با مشاهده‌ی این وضع، تدی از رندال و کیت می‌خواهد که خبر را رسانه‌ای کنند. آنها به‌برنامه‌ی تلویزیونی جک برمر و بری ایوانتی دعوت می‌شوند و در کنار اخبار سلبریتی‌ها فرصتی هم به آنها داده می‌شود تا مشاهدات علمی خود را بیان کنند. شوخی‌های سخیف مجریان، جدی‌بودن این موضوع را به‌حاشیه می‌راند و باعث عصبانیت کیت بر روی آنتن زنده می‌شود. کاخ سفید خبر را تکذیب می‌کند. موج گسترده‌ای از تمسخر در فضای مجازی علیه کیت به‌راه می‌افتد و کسی کوچک‌ترین واکنشی به محتوای ارائه‌ی آنها نشان نمی‌دهد.

هنگامی که خبر رسوایی اخلاقی جینی اورلین برملا می‌شود، او تصمیم می‌گیرد با تأیید خبر دنباله‌دار حواس‌ها را به‌جانب دیگری پرت کند و برای خود امتیاز بخرد. کاخ سفید خبر را منتشر می‌کند و بااستفاده از سلاح‌های هسته‌ای عملیات منحرف‌کردن دنباله‌دار کلید می‌خورد. در حین انجام عملیات پیتر ایشروِل، مؤسس و مدیر عامل شرکت بَش، به رئیس‌جمهور می‌گوید که تکنولوژی‌های او کانی‌های بسیار باارزشی را بر روی این دنباله‌دار کشف کرده‌اند که با دستیابی به این ثروت، دیگر هیچ فقیر و گرسنه‌ای بر روی زمین باقی نخواهد ماند. حالا کاخ سفید، کشورهای هم‌پیمان و پیتر منتظراند تا دنباله‌دار به اقیانوس برخورد کند و با تکه‌تکه‌کردن آن به ثروت عظیمی برسند. کیت، رندال و تدی به‌هیچ‌عنوان نمی‌توانند تهدید دنباله‌دار را در ذهن آنها جا بی‌اندازد. کیت و تدی کنار گذاشته می‌شوند و رندال به‌عنوان مشاور در کنار جینی و تیمش باقی می‌ماند. او نیز وارد سناریوی آنها می‌شود، اما با نزدیک‌شدن دنباله‌دار دیگر نمی‌تواند خود را گول بزند. او با واکنش بسیار شدیدی از تیم کاخ سفید بیرون می‌آید و در کنار تدی و کیت و عده‌ای از مردم شعار «‌بالا را نگاه کن» سر می‌دهند و کاخ سفید در موضع «بالا را نگاه نکن» در برابر آنها قرار می‌گیرند.

روسیه و یک کشور دیگر در پروژه‌ی تک‌تکه‌کردن دنباله‌دار شکست می‌خورند و حالا که دیگر کار از کار گذشته است، آمریکا و کاخ سفید تهدید دنباله‌دار را جدی می‌گیرد. کار از مرحله‌ی کنترل خارج می‌شود. خانم رئیس‌جمهور، پیتر و تعدادی از سرمایه‌داران آمریکا به فضاپیمای اختصاصی خود پناه می‌برند و از کره‌ی زمین به سیاره‌ی دیگری فرار می‌کنند.

 مردم همگی در تمام دنیا منتظر مرگ‌اند. یکی با سکس، یکی با نوشیدن، یکی با دعا و توبه، یکی در کنار خانواده دقایق پایانی عمرش را سپری می‌کند. در خانه‌‌ی دکتر رندال نیز خانواده‌‌ی او، به اتفاق کیت و دوست‌پسرش و دکتر تدی، پشت میز شام در کنار یکدیگر با زندگی خداحافظی می‌کنند. دنباله‌دار به زمین اصابت می‌کند. کره‌ی زمین متلاشی می‌شود و تنها بازمانده، جیسون پسرِ فراموش‌شده‌ی خانم رئیس‌جمهور است. فضاپیمای پیتر نیز میلیون‌ها سال بعد در یک سیاره‌ی ناشناخته فرودمی‌آید و خانم رئیس‌جمهور نیز در همان لحظه‌ی اول خوراک پرندگان عظیم‌الجثه‌ی آن سیاره می‌شود.

کارگردان:Adam McKay/ آدام مک‌کی

نویسنده:

 Adam McKay, David Sirota/ آدام مک‌کی، دیوید سیروتا

نام تهیه کننده:

Adam McKay, Kevin Messick/ آدام مک‌کی، کوین مسیک

نام بازیگران:

 Leonardo DiCaprio, Jennifer Lawrence, Cate Blanchett, Meryl Streep, Rob Morgan, Jonah Hill, Mark Rylance, Tyler Perry, Timothée Chalamet, Ron Perlman, Ariana Grande, Scott Mescudi

لئوناردو دی‌کاپریو، جنیفر لارنس، کیت بلانشت، مریل استریپ، راب مورگان، جونا هیلمارک رایلنس، تایلر پری، تیموتی شالامی، ران پرلمن، آریانا گرانده، اسکات مسکودی

نام شخصیت ها:

دکتر رندال میندی: او استاد نجوم در دانشگاه ایالتی میشیگان است.

کیت دیبیاسکی: او شاگرد دکتر رندال و دانشجوی دکترای نجوم است.

دکتر تدی اوگل‌تورپ: او رئیس مرکز هماهنگی دفاع سیاره‌ای است.

بری ایوانتی: او زنی خوش‌گذران و مجری سخیف برنامه‌ی تلویزیونی The Daily Rip است..

جک برِمِر: او مردی سیاه‌پوست و مجری سخیف برنامه‌ی تلویزیونی The Daily Rip است.

جینی اورلین: او رئیس‌جمهور آمریکاست.

جیسون اورلین: او پسر جینی اورلین و رئیس دفتر ریاست‌جمهوری کاخ سفید است.

پیتر ایشروِل: او مؤسس و مدیر عامل شرکت بَش است. پیرمردی میلیاردر که صاحب آخرین نوع تکنولوژی موبایل است.

کشور سازنده: آمریکا

کمپانی سازنده: Netflix/ نتفلیکس

جوایز و افتخارات: این فیلم به‌عنوان یکی از ۱۰ فیلم برتر سال ۲۰۲۱ از سوی هیئت ملی بازبینی فیلم و مؤسسه‌ی فیلم آمریکا معرفی شد. «بالا را نگاه نکن» در هفتادونهمین مراسم گلدن‌گلوب نامزد دریافت چهار جایزه از قبیل بهترین فیلم موزیکال یا کمدی شده ‌است. این فیلم در جدول جهانی پخش پربیننده‌ترین‌های نتفلیکس جزء رتبه‌های اول قرار گرفت.

مخاطب اثر: بزرگسال