نقد و بررسی کتاب منِ دست چسبی

مسئله مطرح‌شده در داستان چالشی است که ممکن است بعضی از کودکان بخصوص بعد از ورود به مدرسه به آن برخورده باشند. انسان در هر سنی وقتی دست به کار اشتباهی می‌زند، جهت راضی کردن خودش برای کارش توجیه و بهانه‌هایی جور می‌کند. ذات پاک کودک هم به خصوص در سن مدرسه تا حد زیادی می‌داند چه کاری اشتباه است و برای آن توجیهاتی پیدا می‌کند؛ وجود چیز چسبناکی در کف دست و این فکر که  اشیای گم شده را نجات می‌دهم، از آنها نگهداری می‌کنم و ... همه توجیهاتی‌ست که دختر قصه برای کارش دارد. اینکه نمی‌تواند از وسایل تازه‌اش با کسی صحبت کند، چیزی قلمبه در دلش احساس می‌کند که هی بزرگ‌تر می‌شود، دیدن کابوس، شنیدن صدای شکایت اشیاء و حتی اخم کردن عروسک خرگوش، همه نمایانگر عذاب وجدان و درگیری‌های درونی دخترک به خاطر کاری‌ست که می‌داند اشتباه است ولی آن را انکار می‌کند. برخورد مناسب مادر و مکالمه درستش با دخترک برای اینکه خود او به این نتیجه برسد که کارش اشتباه بوده، همینطور برخورد مناسب مدیر همه از نکات مثبت این کتاب هستند. اما... .

نویسنده با تجربه‌ی نویسندگی کتاب نوجوان و ترجمه کتاب روانشناسی بزرگسال، وارد دنیای کودک شده است. فضای داستان و نوع پرداخت کمی از فضا و دنیای کودکانه فاصله دارد. حداقل برای (روی جلد +7 و شناسنامه +5) سال نمی‌تواند مناسب باشد. مسئله مطرح شده در کتاب ممکن است حتی برای کودکان +7 ساله هم اتفاق بیفتد اما نحوه ارائه آن چندان مناسب این سن به نظر نمی‌آید. مدل بیان تفکرات و گفتگوهای درونی کودک و آن حس گناه و عذاب وجدان جاری در داستان، اشاره به این موضوع که این عمل دخترک ریشه در تنش‌ها و مشاجره‌های میان مادر و پدر دارد و... همه و همه رده سنی هدف را از کودکی فاصله و به سمت نوجوانی سوق می‌دهد اما نه به طور صد در صد، پس شاید 10+ سال برایش بهترین سن باشد.

همچنین تشبیهات و عباراتی در داستان استفاده شده است که چندان برای کتاب کودک مناسب نیست. مهم‌ترین آن‌ها استفاده چندباره از واژه "دزدی" است. در رساندن پیام به مخاطب به خصوص مخاطب کودک نباید این حد مستقیم و بی‌پرده عمل کرد. علاوه بر آن به کار بردن تشبیهی مثل "از همان‌هایی که با هم روبوسی می‌کنند و می‌روند توی بغل هم" برای قفل کیف یا استفاده از عبارت "مغز پفکی" برای این رده سنی چندان مناسب و ملموس به نظر نمی‌آید.

از نکات قابل توجه دیگر این است که نویسنده ریشه عمل اشتباه دخترک را در تنش‌های خانوادگی و مشاجره پدر و مادر نشان داده است. مخاطب این موضوع در واقع والدین هستند نه کودک. مبادا کودک با متوجه شدن این نکته، بهانه و توجیهی برای انجام کارهای اشتباه پیدا کند.

دختر قصه روزی در مدرسه کیف سبز زرزری زیبایی پیدا می‌کند و دلش می‌خواهد آن را داشته باشد. همان لحظه حس می‌کند چیز چسبناکی به کف دستش چسبیده است که با نزدیک شدن به کیف، باعث می‌شود کیف به دستش بچسبد. دخترک آن را به خانه می‌برد، در جعبه‌ای پنهان می‌کند و وقتی پدر و مادرش در حال مشاجره هستند و او اجازه ندارد از اتاق بیرون برود، سر خودش را با کیف گرم می‌کند. بااین حال همواره چیزی به سفتی آبنبات در دلش حس می‌کرد که هی بزرگتر می‌شد. روز بعد حتی وقتی می‌بیند دوستش به دنبال کیف می‌گردد چیزی به او نمی‌گوید. به مرور وسایل دیگری پیدا می‌کند که دلش می‌خواهد آن‌ها را داشته باشد؛ پس آن چیز چسبناک کف دستش به وسایل می‌چسبد و در نهایت سر از جعبه وسایل زیر تختش درمی‌آورند. همچنان آن چیز سفت در دلش بزرگتر می‌شود، کم کم کابوس می‌بیند که دوستانش موضوع را فهمیده‌اند و او را طرد می‌کنند، حس می‌کند وسایل دارند حرف می‌زنند و از آنجا بودنشان شکایت می‌کنند و ... . تا اینکه یک روز مادر جعبه را پیدا و در گفتگویی با فرزندش او را تا حدی متوجه اشتباهش می‌کند. پس تصمیم می‌گیرند وسایل را به بخش اشیای گمشده مدرسه ببرند. در نهایت هم خانم مدیر با اهدای یک کتاب، او را برای تصمیم درستش تشویق می‌کند و دخترک شب خوشی را کنار مادر و پدرش می‌گذراند.