نقد و بررسی کتاب روزی که فیل کوچولو به مدرسه نرفت

"فیل کوچولو با خودش فکر کرد: چرا از میان همه‌ی حیوانات جنگل، فقط فیل‌ها به مدرسه می‌روند؟" این سوال ما هم هست.

در این کتاب، که طبق شناسنامه‌ی آن برای گروه سنی "ب" (پشت جلد +5) و با موضوع مدرسه‌گریزی و حیوانات منتشر شده است، در نهایت پاسخی به سوال مخاطب داده نمی‌شود. در واقع اگر هدف کتاب را پذیرش خود و درک تفاوت‌ها در نظر بگیریم، خیلی بهتر و موثرتر می‌تواند عمل کند؛ چنانچه نمونه‌های آن را بسیار دیده‌ایم. داستان کتاب علاوه بر این دو مورد، برای سرگرمی و آشنایی با برخی از حیوانات هم حتما جذاب خواهد بود؛ که البته این موضوع رده سنی کتاب را کمی پایین می‌آورد. اما در بحث مدرسه‌گریزی به نظر می‌آید که کمکی به حل این موضوع نمی‌کند. فیل نمی‌تواند مثل میمون از شاخه‌ی درخت آویزان شود، پس بهتر است به مدرسه برود و میمون به جای مدرسه از این شاخه به آن شاخه بپرد و بازی کند. فیل نمی‌تواند مثل آهوها سریع و پرشتاب بدود و با آن‌ها مسابقه بدهد پس بهتر است به مدرسه برود و آهوها به دویدن ادامه دهند... . اساسا نسبت دادن رفتار و ویژگی‌های انسانی به حیوان جای بحث دارد اما نکته مهم‌تر داستان این است که رفتار انسانی یک حیوان را با رفتارهای حیوانی و طبیعی حیوانات دیگر مقایسه کرده است و این نکته بسیار عجیب و گیج کننده و اشتباه است.

جدای از این، کودک (بخصوص کودکی که با رفتن به مدرسه مشکل دارد) اگر قرار باشد با فیل همذات‌پنداری کند تا در نهایت به این نتیجه برسد که مدرسه می‌تواند جای بهتری هم باشد؛ آن‌وقت قرار است خودش را با چه کسانی دور و برش مقایسه کند؟ انسان‌ها یا حیوانات؟، بچه‌های دیگر؟ (که خب همه مثل او به مدرسه می‌روند)، شاید بچه ‌های کوچکتر که هنوز به سن مدرسه نرسیدند، یا بزرگترها.

از خلاقیت‌های جالب توجه "سه‌گانه یک جور دیگر" این است که تصاویر پابه‌پای متن در انتقال جریان اتفاقات نقش دارند به این معنی که بخش هایی از متن عامدانه ناتمام می‌ماند تا کودک در تصویر به دنبال پایانش بگردد؛ این موضوع به تقویت مهارت مشاهده در کودک کمک می‌کند، در نتیجه خواندن این کتاب خالی از لطف نیست اما بنا بر آنچه گفته شد، تصمیم اینکه با چه هدفی برای کودک خوانده شود، با والد خواهد بود.

چرا فیل‌ها باید به مدرسه بروند ولی باقی حیوانات نه؟ فیل کوچولو که از این موضوع ناراحت است، یک روز صبح تصمیم می‌گیرد به جای رفتن به مدرسه یک کار جدید انجام دهد؛ کاری که حیوانات دیگر هر روز انجام می‌دهند. او تلاش می‌کند همراه ماهی‌ها در آب شنا کند، هم‌بازی با خرگوش‌ها پشت بوته‌ها پنهان شود و یا مثل خرس بنشیند زیر درخت و عسل بخورد... . اما در انجام همه این کارها ناموفق عمل می‌کند و در پایان روز خسته و گرسنه به سمت خانه برمی‌گردد. در راه بازگشت دوستانش را می‌بیند که از مدرسه برمی‌گشتند. آنها به فیل کوچولو می‌گویند که آن روز معلم اجازه داده بود که همه به جای درس خواندن فقط بازی کنند و خوش بگذرانند. آن‌ها هم در بازی‌هایشان مثل میمون از میز و صندلی‌ها بالا رفتند و بپر بپر کردند، مثل خرگوش‌ها قایم‌باشک بازی کردند و هنگام خوردن خوراکی‌هایشان ادای خرسی را درآوردند که عسل می‎‌‌خورد... . این چنین شد که فیل کوچولو از نرفتنش به مدرسه پشیمان شد و به این نتیجه رسید که: "انگار که مدرسه همیشه هم خسته‌کننده نیست، همانطور که با مدرسه نرفتن همیشه خوش نمی‌گذرد."