نقد و بررسی انیمه پاپریکا (paprika)

انیمه‌ی «پاپریکا» محصول سال ۲۰۰۶ کشور ژاپن، اثری معناگرا در ژانر فانتزی و روانشناختی به کارگردانی و نویسندگی «ساتوشی کُن» است. این اثر برگرفته از رمانی به‌همین نام به‌‌قلم «یاسوتاکا سوتسویی» به سال ۱۹۹۳ است.

پاپریکا مورد توجه و نقدهای مثبتی در سرتاسر جهان قرار گرفت، به‌حدی که فیلم معروف کریستوفر نولان به نام  Inceptionیا تلقین، وامدار این انیمه است. این انیمه با روایت سخت خود نمایشی از پیچیدگی‌های ضمیر ناهشیار انسان درباره‌ی رویا و واقعیت است. ساتوشی کُن مرز بین خواب و بیداری را در سرتاسر فیلم جابه‌جا می‌کند. او در اصالت بیداری و نگاه معمول انسان به رویا و بیداری اساساً شک می‌کند، حال آنکه انسان‌ها عالم بیداری را امر واقعی می‌دانند و خواب از نظرشان وهم و خیال است. ساتوشی کن در انیمه‌ی پاپریکا این مفهوم را وارونه می‌کند. (یعنی خیلی از جاها شاید خواب از نگاه کارگردان واقعی‌تر از بیداری باشد) از منظر او خواب بیانگر آرزوهای تحقق‌نیافته و خواسته‌های سرکوب‌شده‌ی رویابین است. رویا چیزی متضاد با بیداری نیست، بلکه مثل بیداری عالمی مخصوص به خود است و زبان و تصاویر خاص خود را دارد و تفاوت این دو ساحت فقط در تصاویر متفاوتشان از یکدیگر می‌باشد. رویاهای ما برگرفته از ترس‌ها و آرزوها، امیدها و احساسات پیدا و پنهان ماست. مطالعه‌ی آنها درواقع شناخت بیشتر و عمیق‌تری از خودِ بزرگ‌تر و چندوجهی ماست که تصویر بزرگ‌تر و تمام‌تری از حقیقت خودمان را به دستمان می‌دهد.

رده سنی این اثر بر اساس شدت پیچیدگی داستانش تعیین شده و حاوی پیام‌های مثبت زیادی برای مخاطب است. درگیری ذهنی جهت فهمیدن این انیمه باعث ورزیدگی ذهن مخاطب می‌شود و افق‌های جدیدی از مسائل فکری عمیق را برایش می‌گشاید. اگر این اثر را به همراه نوجوانتان تماشا کردید، به شما والدین عزیز توصیه می‌کنیم که درباره‌ی پیام‌های این اثر با فرزندتان صحبت کنید و نظرات او را بشنوید و تلاش کنید تا برایش معانی مثبتی مانند پذیرش تمامیت وجود خود، دلسوزی برای دوستان و جامعه، تلاش برای شناخت شخصیت و لزوم پرداختن به درونیات را پررنگ‌تر نمایید.

خلاصه: این انیمه با روایت سخت خود نمایشی از پیچیدگی‌های ضمیر ناهشیار انسان در موتیف رویا و واقعیت را نشان می‌دهد و می‌تواند تمرینی برای فکرکردن و ورزیدگی ذهن مخاطب باشد. پس از تماشای این اثر می‌توانید با نوجوان خود درباره‌ی مفاهیمی مثل پذیرش تمامیت وجود خود، تلاش برای شناخت شخصیت خود و لزوم پرداختن به درونیات خود صحبت کنید.

به نظر تو چرا اسم این اثر پاپریکاست؟

کارآگاه کوناکاوا از چه چیزی در زندگی‌اش فرار می‌کرد و راه‌حل درست حل این مشکل از نظر تو چیست؟

علت نابودی رئیس اینوی چه بود؟

 نظر تو در مورد پروژه‌ی دیسی مینی چیست؟ به بخش‌های مثبت یا منفی آن فکر کرده‌ای؟

در زندگی از چه چیزهایی فرار می‌کنی یا کجای زندگی آرزوهای شخصی‌ات را به‌دست فراموشی سپرده‌ای؟

خلاصه: آیا تا به‌حال به احساسات سرکوب‌شده‌‌ات فکر کرده‌ای؟ به‌نظرت چطور می‌توان آنها را آزاد کرد؟

«پاپریکا» یک داستان پیچیده‌ی روانکاوانه و فلسفی است که با محوریت نمایش ضمیر ناخودآگاه و بررسی رابطه‌ی رویا و واقعیت در انسان‌ها ساخته شده است. این انیمه، روایت ساخت دستگاهی به نام دیسی مینی است که قابلیت نمایش رویاها و حتی نفوذ و دخالت در آنها را دارد. این دستگاه توسط رئیس اینوی ابتدا برای روان‌درمانی و خدمت به بشر ساخته شد، ولی پس از اندکی هدف اصلی رئیس اینوی برملا می‌شود که همان قدرت‌طلبی و سیراب‌کردن میل افسارگسیخته‌ی او برای به کنترل درآوردن انسان‌های دیگر است.

به‌دنبال دزدیده‌شدن این دستگاه، رویاهای افراد با یکدیگر تلفیق شده و خرابی‌های زیادی را در دنیای واقعی به‌وجود می‌آورد. دکتر آتسوکو چیبا، به‌عنوان سرپرست تیمی که بر روی این درمان کار می‌کند، مسئول پیداکردن این دستگاه می‌شود. پاپریکای سرزنده که همان دکتر چیبای سرکوب‌شده و دل‌مرده است، نمایشی از پیچیدگی‌های ضمیر ناخودآگاه چیبا و فضای وهم‌آمیز ذهنی و ناهشیار او را به نمایش می‌گذارد.

 این انیمه به‌خوبی مضرات سرکوب و احساس گناه را در نقش دکتر چیبا و بازرس کوناکاوا نشان می‌دهد. بازرس که آرزوی شخصی خود یعنی سینما و ساخت فیلم را فراموش کرده و احساس گناه قتل دوستش را به دوش می‌کشد، توسط پاپریکا درمان می‌شود و در این بین قدرت‌طلبی و به خدمت سیاست درآمدن علم توسط رئیس اینوی به‌خوبی نشان داده می‌شود.

دکتر چیبا با کمک اوسانا و توکیتا به واقعیتِ بروزنکرده و سرکوب‌شده‌ی خود یعنی پاپریکا نزدیک شده و در آخر با آن یکی می‌شود. روایت پیچیده‌ی کارگردان (ساتوشی کُن) در این اثر خود گواهی از پیچیدگی‌های دالان هزارتوی ذهن انسان است.

کارگردان: Satoshi Kon/ ساتوشی کُن

نویسنده: Satoshi Kon/ ساتوشی کن

نویسنده‌ی رمان (light novel): یاسوتاکا سوتسویی

بازیگران: Megumi Hayashibara, Tōru Emori, Katsunosuke Hori, Tōru Furuya, Akio Ōtsuka, Kōichi Yamadera, Hideyuki Tanaka

شخصیت‌ها:

دکتر آتسوکو چیبا: زنی منطقی و سرد که یک درمانگر است و از سازندگان دستگاه دیسی مینی به حساب می‌آید. این دستگاه قابلیت به‌تصویرکشیدن رویاها و نفوذ به آنها را دارد. داستان این انیمه به نحو پیچیده‌ای از نگاه دکتر چیبا به‌تصویر کشیده می‌شود.

پاپریکا: او همان دکتر چیبای سرکوب‌شده است که به‌شکل متحول‌شده‌ای، نقاط ضعف آتسوکو چیبا را ندارد. پاپریکا شخصیتی است که در عالم رویا پدیدار می‌شود و اهمیت اصلی این انیمه نیز، همین تحول دکتر آتسوکو چیبا به پاپریکاست.

توکیتا: نابغه‌ای بسیار باهوش و شکمو که از اعضای تیم تحقیقات دیسی مینی و همکار دکتر چیباست. این مرد به کودکی سرشار از احساس می‌ماند  که در بدنی چاق و بزرگسال گیر افتاده است.

کارآگاه کوناکاوا: بازپرس پلیسی است که داستان انیمه با نمایش او و داستان فرعی‌اش آغاز می‌شود و تا پایان به‌صورت موازی ادامه می‌یابد. کوناکاوا که در گذشته عاشق فیلمسازی بود از آرزویش صرف‌نظر می‌کند و پلیس می‌شود. او درگیر احساس گناهی است که ناشی از عدم توجه به دوستِ به‌قتل رسیده‌اش می‌باشد و خود را همیشه در عالم خواب در راهروی اتاق هفده گرفتار عذاب روحی می‌بیند. در روند داستان کوناکاوا کارهای ارزشمندی می‌کند و نهایتاً به آرامش وجدان می‌رسد. او توسط پاپریکا در حال روان‌درمانی‌ست و داستان موازی‌اش با خط اصلی انیمه باعث پیچیدگی اثر گردیده است.

پرفسور اوسانای: پیرمرد دوست‌داشتنی و کوتاه‌قدی که از اعضای اصلی تیم تحقیقاتی دیسی مینی است. او تا سرحد ممکن به تمام شخصیت‌های انیمه کمک می‌کند.

رئیس اینوی: مسئول اصلی پروژه‌ی ساخت دیسی مینی‌ست که فلج است و به‌دنبال تبدیل‌کردن واقعیت به رویاست. رویا، به دلیل گستردگی و بی‌قانون‌بودنش مطلوب قدرت‌طلبی رئیس اینوی است؛ به‌عنوان مثال او در رویا فلج نیست و در کنترل افراد و ریاست‌کردن موفق‌تر از دنیای حقیقی ظاهر می‌شود. او به‌دنبال خواست کنترل‌گری بی‌حد و مرز خودش نهایتاً نابود می‌شود.

هیمورو: پیرزنی‌ست که مسئول دزدیدن و نفوذ در رویای دیگران معرفی می‌شود. او و رئیس اینوی نقش مؤثری در تجاوز به حریم رویاهای شخصی افراد دارند و در سیر داستان از دنیا می‌رود.

کشور سازنده: ژاپن

کمپانی سازنده: Madhouse

جوایز و افتخارات: پاپریکا در شصت‌وسومین جشنواره‌ی فیلم ونیز به‌نمایش درآمد. در چهل‌وچهارمین جشنواره‌ی فیلم نیویورک نیز نمایش داده شد. در نوزدهمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم توکیو حضور یافت. همچنین در بیست‌وهفتمین فانتاسپورتو شرکت کرد و در جشنواره‌ی فیلم ساراسوتا در فلوریدا پخش شد.