نقد و بررسی انیمیشن گوی بخار (Steamboy)

«گوی بخار» انیمه‌ای است که درباره‌ی پیشرفت علم و صنعت ساخته شده و به نقش علم در زندگی مردم اشاره کرده است. یکی با رویکرد صلح‌طلبانه و علمِ در خدمت انسان و بشریت است؛ اما دیگری، رویکرد سودجویانه و در پی سلطه که به تولیدجنگ‌افزار می‌پردازد. هردو رویکرد، استدلال‌های اخلاقی خودشان را دارند که در داستان آن را توضیح می‌دهند. توصیه می‌شود والدین عزیز درباره این‌دو رویکرد با فرزند خود صحبت کنند. ذهن نوجوانان در حال رشد در زمینه‌ی استلال‌های اخلاقی و منطقی است و ایجاد چالش‌های استدلالی می‌تواند به رشد قوای ذهنی آن‌ها کمک کند؛ اما لازم است به این نکته توجه شود که نقش والدین در جهت‌دهی به این رشد بسیار مهم است و باید به نوجوان در حل تعارضات اخلاقی و استدلالی کمک شود تا قوای استدلالی آن‌ها به بهترین‌شکل ممکن رشد کند.

توصیه می‌شود والدین از فرزندشان بخواهند تا درباره‌ی تاریخ علم جست‌وجو کند و برایشان شرح دهد. «گوی بخار» روایتی از قرن نوزدهم، وضعیت جوامع بعد از انقلاب صنعتی در انگلستان و اشاعه‌ی آن در غرب است. در این داستان، به خوبی اتفاقات و ویژگی‌های آن زمان و دسته‌بندی‌های افراد نمایش داده شده است و می‌توان با دقت بیشتر در داستان، به آن‌ها دست یافت؛ به‌عنوان مثال، یکی از عوامل مهم صنعتی‌شدن و شکل‌گیری انقلاب صنعتی در انگلستان، به‌رسمیت‌شناختن مالکیت است که اختراعات افراد، به نام آن‌ها ثبت می‌شده است و حقوق مالکیت مادی و معنوی اختراعشان را داشتند. والدین می‌توانند صحبت‌هایشان را به‌سمتی جهت دهند که فرزندشان را به این مؤلفه برسانند و از او بخواهند با دانستن این مؤلفه، توضیح دهند شرایطی را که شرکت اوهارا برای دکتر لوید ایجاد کرده بود، چگونه ارزیابی می‌کنند.

نکته‌ی دیگر، سرمایه‌داری و دانشمندان دینی هستند. دکتر لوید استیم، دانشمندی دین‌دار است که مبتنی بر آموزه‌های دینی‌اش، علم را الهی و در خدمت بشر می‌داند و تلاشش برای ایجاد رفاه و راحتی برای مردم و رهاکردن آنان از فشار مشقت‌بار کار، خصوصاً در عصر جدید است. در مقابل، سرمایه‌دارانی هستند که صرفاً به کسب سود توجه می‌کنند و در اصطلح علمی، با عقل ابزاری با مسائل مواجه می‌شوند. والدین می‌توانند دراین‌باره با فرزند خود صحبت کنند و او را به نقد هرکدام از این‌ رویکردها تشویق کنند.

لازم است والدین بدانند این انیمه دارای صحنه‌هایی خشونت‌آمیز از درگیری سرمایه‌داران جنگ‌طلب است و انفجارهای بسیاری را نمایش می‌دهد. ماشین‌آلات صنعتی نیز در هیئت‌های ترسناک و غول‌پیکر نشان داده می‌شود و صحنه‌هایی از فرار و فریادزدن در آن پرتکرار است که ممکن است در مخاطب ایجاد ترس کند. با توجه به شناختی که والدین از فرزندشان دارند، می‌توانند بهترین گفت‌وگو را با او شکل دهند و گره‌های ذهنی‌اش را حل کنند.

خلاصه: با فرزند خود درباره‌ی موضوعاتی مثل تاریخ علم، وضعیت جوامع در عصر صنعتی‌شدن، رویکرد دانشمندان و افراد صاحب‌نفوذ در علم و سیاست صحبت کنید. نزاع‌هایی که در انیمیشن «گوی بخار» نمایش داده می‌شود، به شکل نزاع‌های فکری و کلامی، درگیری‌های فیزیکی همراه با زدوخورد افراد و استفاده از جنگ‌افزارهاست که همراه با انفجار هستند.

درباره‌ی شخصیت «ری» با فرزند خود صحبت کنید و از او بخواهید ویژگی‌های مثبت و منفی او را بگویند. «ری» نوجوانی خلاق، شجاع و مبتکر است که در خانواده‌ای دانشمند به دنیا آمده است و از کوچک‌ترین و ساده‌ترین چیزها استفاده می‌کند تا مشکلات را حل کند. از فرزندتان بخواهید که خودش را در شرایط مشابه ری قرار دهد و بگوید اگر جای او بود، چه می‌کرد؟ آیا نزد پدرش و در شرکت اوهارا می‌ماند یا به پدربزرگش می‌پیوست؟

از فرزندتان بخواهید مفاهیمی را که از انیمه دریافت کرده است، برایتان شرح دهد؛ به‌عنوان مثال در «گوی بخار» نابرابری و فقر کودکان لندن و نزاع‌های فکری مطرح شده، نتیجه داستان نیز به عهده‌ی مخاطب گذاشته شده است. از فرزندتان بخواهید با توجه به شرایط قرن بیستم و جنگ‌های جهانی، جنگ سرد و... بگوید نقش دانشمندان در این دوران چه بوده و غلبه با چه رویکردی بوده است؟

از فرزندتان بخواهید به‌دنبال ابتکار دانشمندانی برود که علم را در خدمت بشریت آورده‌اند و آن‌ها را در تاریخ معاصر بیابد و برایتان شرح دهد.

خلاصه: از فرزندتان بخواهید دقیق شود و هرآنچه را که به نظرش می‌رسد، از داستان استخراج کند و نظرش را درباره‌ی آن برایتان شرح دهد.

داستان «گوی بخار»، ماجرای اختراع بزرگ دکتر «لوید استیم» و پسرش، «ادی»، است که با سه «گوی بخاری» که ساخته‌اند، می‌توانند «قلعه‌‌ی بخاری» را سامان‌دهی کنند که می‌تواند بشریت را از کار طاقت‌فرسا نجات دهد. این اختراع برای سرمایه‌داران بسیار اهمیت دارد و می‌خواهند با به‌دست‌آوردن آن، برای تولید جنگ‌افزارها و افزایش قدرت نظامی استفاده کنند. به همین دلیل دکتر لوید، گوی بخار را از آنان پس می‌گیرد و آن را به «ری»، نوه‌اش، می‌سپارد تا از آن محافظت کند. «ری» هم که نوجوانی خلاق، بااستعداد و توانمند است، به پدربزرگش کمک می‌کند تا مردم را از شر جنگ‌طلبی سرمایه‌داران نجات دهد.

کارگردان: Katsuhiro Otomo / کاتسوهیرو اتومو

نویسنده: Katsuhiro Otomo, Sadayuki Morai / سادایوکی مورای، کاتسوهیرو اتومو

نام تهیه کننده: Shunji Komori, Hideyuki Tomioka / شونجی کوموری، هیدیوکی تومیوکا

نام بازیگران: Anne Suzuki, Katsuo Nakamura, Manami Konishi, Oliver Cotton, Alfred Molina, Patrick Stewart, Kari Wahlgern / آنه سوزوکی، کاتسو ناکامورا، منامی کونیشی، الیور کوتون، آلفرد مولینا، پاتریک استوارت، کاری والگرن

نام شخصیت‌ها:

جیمز ری استیم: (ری) پسر شجاعی که نوه‌ی دکتر لوید و پسر ادی است، او همانند پدر و پدربزرگش، مخترع و دانشمند است و با شجاعتش بارها مشکلات را رفع می‌کند. او نیز همانند پدربزرگش طرفدار علمِ محافظ بشریت است و برای همین در برابر سرمایه‌دارانِ سودجو و جنگ‌طلب مقاومت می‌کند،

دکتر لوید استیم: پدربزرگی مخترع و دانشمند که گوی بخار و قلعه‌ی بخار را به همراه پسرش، ادی، ساخته است. او برای اینکه علم را بازیچه جنگ‌طلبی سرمایه‌داران نکند، گوی بخار را از قلعه‌ی بخار خارج می‌کند تا قلعه‌ی بخار و جنگ‌افزارهای نظامی در نمایشگاه لندن رونمایی نشوند،

دکتر ادوارد استیم: (ادی) پسر دکتر لوید و پدر ری که اختراعات زیادی داشته است و حالا با سرمایه‌داران جنگ‌طلب همکاری می‌کند تا علم را به بزرگ‌ترین کشفیاتش برساند و قلعه‌ی بخار را به همه جهان نشان دهد،

اسکارلت اوهارا: دختر مغروری است که وارث شرکت اوهاراست و هرچیزی را که ثروت‌آفرین باشد، دوست دارد. تولید جنگ‌افزار را به‌خاطر تولید ثروت، بد و غیر‌انسانی نمی‌داند؛ ولی وقتی خودش در بطن حملات جنگی دوطرف قرار می‌گیرد، نظرش تغییر می‌کند و برای ایجاد صلح و آرامش، تلاش می‌کند.

کشور سازنده: ژاپن

کمپانی سازنده: Sunrise Production