من چرا عصبانی هستم؟

امروزه، استفاده از خشونت و اعمال خشونت ‌آمیز در برنامه‌ های تلویزیونی، به‌سرعت در حال گسترش است و به تجارتی پُرسود برای تولیدکنندگان فیلم‌ ها در آمده است. نمایش بی‌حدّ و حصر خشونت در وسایل ارتباط جمعی، به ‌ویژه تلویزیون باعث شده ‌است که خشونت از سطح بزرگسالی به دوره نوجوانی انتقال یابد و نوجوانان و کودکان بدون داشتن مهارت ‌های لازم شناختی، ذهنی و اجتماعی، نتوانند تفاوتی را بین واقعیت و خیال قائل شوند و مورد تهاجم انواع و اقسام رفتارهای خشونت‌آمیز قرار گیرند. ازاین‌رو، موضوع خشونت تلویزیونی و تأثیر آن بر رفتار مخاطبان، یکی از بحث‌انگیزترین موضوع‌های اجتماعی پس از اختراع این رسانه است.

ذکر این نکته لازم است که «کودک» به بچه‌های داراى سنین بین ۱۲- ۲/۵ ساله گفته مى‌شود. بنابراین، با توجه به این شرایط سنّى، کودک در برابر تلویزیون، هم فعّال است و هم منفعل. او در دریایی از فیلم‌ها، بازی‌ها، داستان‌ها و مسابقه‌های تلویزیونی غرق شده ‌است و به تصاویر خشونت‌آمیز به دقت نگاه می‌کند و ضمن لذت ‌بردن از قدرت شخصیت‌های داستانی یا قهرمانان مسابقه، همه آموخته‌های خود را در مدرسه، با هم‌کلاسی‌ها یا در کوچه و محله با همسالان خود تمرین می‌کند.

عرصه‌های تأثیرپذیری کودکان

مهم‌ترین رفتارهای اجتماعی کودکان که تحت تأثیر برنامه‌های خشونت ‌آمیز تلویزیونی است، عبارت‌اند از:

1. 1. حساسیت‌‌زدایی

خشونت­ های مکرر در برنامه‌های تلویزیونی، ممکن است حساسیت کودک را به خشونت از بین ببرد و رفتارهای پرخاشگرانه را طبیعی و قابل قبول جلوه دهد. بنابراین، مشاهده خشونت در تلویزیون، باعث از بین رفتن حسّ بازداری کودک نسبت به اعمال پرخاشگرانه می‌شود و ممکن است کودک در تعامل با دیگران، به‌راحتی به خشونت متوسل شود.

2. 2. اعتمادزدایی

نمایش خشونت در تلویزیون، در ایجاد ترس و بی‌اعتمادی در کودکان نقش مهمی ایفا می‌کند. همچنین، کودکان بعد از تماشای این برنامه‌ها، نگران‌اند که قربانی یک جنایت خشونت­آمیز شوند. معمولاً خشونت رسانه‌ای، به‌ویژه به کودکان زیر 8 سال، صدمات روحی و جسمی جبران ناپذیری وارد می‌کند؛ زیرا آنها نمی‌توانند به‌آسانی تفاوت بین دنیای حقیقی و خیالی را درک کنند. و این باور در آنان تقویت می‌شود که جهان، خشن است و باید از آن ترسید. کودکانی که بیننده برنامه‌های خشن هستند، از دیگران انتظار رفتار خشونت‌آمیز دارند و دنیا را مکانى خطرناک تصور می‌کنند.

3. 3. خشونت‌گرایی و پرخاشگری

مطالعات بسیاری نشان داده است که کودکان یا به طور مستقیم از آنچه بر صفحه تلویزیون می‌بینند، الگوگیری می‌کنند و یا آن را به ذخیره الگوهای رفتاری خویش می‌افزایند. تکرار خشونت در برنامه‌های رسانه‌ای، باعث می‌شود کودک خشونت را یاد ‌گیرد و با تقلید، آن را به دنیای واقعی خود منتقل کند.

رفتارهای پرخاشگرانه کودک به شکل‌های مختلف آشکار می‌گردد؛ از قبیل: برانگیختگی بیش از حد، ‌نگاه‌های تند و خشن، به‌هم‌فشردن دندان‌ها، ‌ایجاد مزاحمت کردن و حالت دفاعی به خود گرفتن، دیگران را سرزنش نمودن، ‌نظم کلاس و مدرسه را به‌هم‌ریختن، دروغ‌گویی، دزدی، عدم رضایت از رابطه خود با اطرافیان، ‌از مدرسه و معلم خاطره خوشی نداشتن‌، فرار از مدرسه و منزل. همچنین، پرخاشگری ممکن است به صورت تجاوز به حقوق دیگران و چیزی را به زور از دیگری گرفتن نیز ظاهر شود .

راه‌های پیشگیری از آثار منفی برنامه‌های تلویزیونی

• خودتان هم برنامه یا کارتونی را که کودک تان تماشا می کند، نگاه کنید تا ببینید او چه چیزی تماشا می کند و محتوایش چیست.
• صرف نظر از کنترل برنامه هایی که کودک تان تماشا می کند، باید ساعات تلویزیون تماشا کردن او را محدود کرده و زمان تعیین کنید.
• هرگز یک دستگاه تلویزیون مجزا داخل اتاق خواب کودک تان نگذارید و کودک تان را طوری بار بیاورید که بداند فقط در اتاق نشیمن می تواند تلویزیون تماشا کند. بدین ترتیب می توانید برنامه هایی را که تماشا می کند، زیر نظر داشته باشید.
• تاثیر رفتارها و صحنه های خشونت برای را که کودک تان در تلویزیون تماشا می کند، برایش توضیح دهید و بگویید که انجام این گونه اعمال خشونت آمیز در زندگی واقعی چه تبعاتی دارد. حتی به او بگویید که خشونت چگونه می تواند باعث مرگ یا جراحت افراد در زندگی واقعی شود.
• تماشای آن دسته از برنامه های تلویزیونی را که صحنه های خشونت آمیز دارند و مخصوص بزرگترها هستند، ممنوع کنید. اگر صحنه ای خشن در تلویزیون دیدید، کانال را عوض کنید.
• به کودک تان یاد بدهید که چگونه می توان مسائل را با شیوه های صلح جویانه حل کرد.

• اگر لازم بود با والدین دوستان صمیمی کودک تان درباره نحوه و ساعت تماشای برنامه های تلویزیونی مشورت کنید تا با اعمال شیوه های یکسان با فشار کمتری در خانه روبرو شوید.
• کودک تان را تشویق کنید به جای تماشای تلویزیون، کتاب بخواند یا بیرون از خانه به تفریحات سالم بپردازد، البته با نظارت شما.
• وقتی سرتان گرم انجام کاری است، هرگز به کودک تان نگویید: «برو تلویزیون تماشا کن.» تلویزیون جایگزین مناسبی برای عدم حضور شما نیست… وقت بیشتری را با کودک تان سپری کنید.